Barak Havalarının Usta İcracısı Şerif Akbağ

Dr. Halil ATILGAN /

“Şerif Akbağ, 1927 yılında eski ismi Büyükkızılhisar olan Gaziantep’in Oğuzeli ilçesinde doğmuş ve büyümüştür. Okula hiç gitmeyen Şerif Akbağ, Gaziantep’in Islahiye ilçesinde askerliğini yapmıştır. Dedesinin sağ gözündeki bir rahatsızlıktan dolayı Oğuzeli’nde “Kör Haliller” lakabı ile bilinmektedirler. Fakat Şerif Akbağ, Oğuzeli’nde 17 yıl mahalle bekçiliği yapması nedeni ile yörede daha çok Bekçi Şerif adı ile bilinmektedir. Oğuzeli ilçe olduktan sonra 2 yıl ilçe binasında odacı olarak çalışmış daha sonraları ise Gaziantep’e gelerek Akif Plak’da yerel deyim ile getir-götür işlerine bakmıştır. Uzun boylu ve iri yapılı olan Şerif Akbağ, Oğuzeli civarında yapılan güreşlere katılarak ismini güreşçi olarak da duyurmuştur. Şerif Akbağ, 1.eşi sağken 2. bir evlilik daha yapmış fakat bu evliliği ona mutluluk değil hüsran getirmiştir. Çünkü daha sonra hastalandığı kötü günlerinde ikinci eşinin ona bakmaması veya ilgilenmemesi Şerif Akbağ’ı derin bir üzüntüye boğmuştur. Fakat daha sonraları çocuklarının da araya girmesi ile tekrar eski eşine dönmüştür. Beş çocuk sahibi olan Şerif Akbağ, 1988 yılında felç geçirerek 28.08.1989 tarihinde Gaziantep’te ölmüştür[1].

Bana Şerif Akbağ’ı tanımak kısmet olmadı. Ama Dr. Savaş Ekici’nin yukarıda alıntı yaptığımız Gaziantep Yöresi Barak Müziği İcracılarından Şerif Akbağ yazısını okuduktan sonra onu daha iyi tanıdım. Okuduğum yazı bu yazıyı doğurdu. Hatıralarım tazelendi. Şerif Akbağ adı beni yıllar öncesine götürdü. Döne Gelin plağındaki avazı hâlâ kulaklarımda.

1960’lı yıllar pikap ve plağın yaygın olduğu dönemdi. Şalgam satan tablacılarda bile pikap vardı. Hem şalgamını satar günün ünlü plaklarını da tablasındaki pikapta döndürürdü. Tablacılar plak döndürerek şalgam satma işini çok sever. Her sokağın, her mahallenin bir plağı olur. O mahalleye ya da sokağa girdiğinde mahallenin- sokağın aşina olduğu plağı pikabına koyar plak pikapta dönerken o da tablasıyla beraber yavaş yavaş ilerler. Mahalleli dönen plaktan şalgamcı Mustafa’nın geldiğini bilir. Maşrabasını alır çıkar sokağa. Şalgamın tanelisinden ister. Her mahallenin iki bilemedin üç şalgamcısı olur. Tablacılar birbirlerini tanırlar. Her şalgamcının müşterisi ayrı. Tablacılar sık sık plak repertuvarını değiştirir yeni çıkan plakları sen çalacaksın ben çalacağım diye yarışırlardı.

1960’lı yılların sonu. Ben o zaman Adana’da Gazipaşa Mahallesi’nde ikamet ediyorum. Bizim mahallenin şalgamcısı Gaziantepli Mustafa. Daha çok günün modası olan plaklar dönerdi pikabında. Bazen de kendi zevkine uygun barak havaları çalar. Davul zurnalı plaklara bayılırdı.

İyi hatırlıyorum. Bir yaz günü. Döndürdüğü plaktan onun geldiğini bildim.

Bu Şalgamcı Mustafa idi. Tablasındaki pikapta döndürdüğü plakla bizim sokağa girdi. Hoparlör sonuna kadar açık. Ses taa bizim oradan duyuluyor. Derken dönen plak bitti. Pikaba başka bir plak koydu. Davul zurna ön planda. Yanık bir ses. Ama yanık demek de söz mü ki… Duyunca irkildim. Bu nasıl bir ses diye düşünmeye başladım. Ses zurnayla yarışıyordu sanki… Sözler anlaşılmıyor. Ancak Şirin Döne’m dediğini anlayabiliyordum. Müthiş bir barak havası. O zamanlar barak havaları da bu kadar yaygın değildi. Ancak kendi yöresinde bilinir, çalınıp söylenirdi. Şalgamcı Mustafa yeni çıkan bu plağı kendi zevki için çalıyor. Plak bitti. Mustafa bir daha şahlandırdı plağı. Sanki içimi okudu. Ses yaklaşıyor. Tabla benim bulunduğum yere doğru ilerliyor. Mustafa plağı döndüre döndüre bulunduğum yere ulaştı. Selamlaştık. Mustafa’ya sordum.

Plak yeni galiba.
Evet hocam bizim memleketin havalarından. Daha yeni aldım.
Kim okuyor. O nasıl bir ses.
Antepli Şerif Akbağ. Hemşehrimdir. Bizim ünlü Döne Gelin havasını söylüyor
Tanır mısın?
Yok hocam tanımıyorum. Ama Döne Gelin bizim oranın havasıdır. Antepli olmayan bu havaları okuyamaz dedikten sonra plağı bir daha döndürdü.

Vedalaştıktan sonra Şalgamcı Mustafa ağır ağır uzaklaştı. Gazipaşa Mahallesinin 561 nolu sokağı Şerif Akbağ’ın sesiyle yankılandı. Ben de ilk defa Şerif Akbağ’ı ve okuduğu Şirin Döne’m türküsüyle tanışmış oldum. Sonra Şerif Akbağ’ı takip ettim. Müthiş bir ses yapısına sahipti. Urum’un Yolları adlı plağını aldım. Ama nasıl okuyor. Tarifi mümkün değil. Abdurrahim Karakoç bir şirinde: “Karako’çum gel yorulma boşuna / İstanbul’u anlatması zor şimdi” diyordu. Gerçekten de Şerif Akbağ’ı anlatmak, sesini bir kalıba sığdırmak gerçekten çok zordu. Sonuçta Şerif Akbağ plak koleksiyonumuzda varlığını korudu. Kendisini çok tanımak istememe rağmen bir türlü kısmet olmadı. Tanıyamadan da göçtü gitti bu dünyadan.

Aslında esas anlatmak istediğim Şerif Akbağ ile İstanbul Radyosundaki yaşadığım hatıra. Onu nasıl anlatırım derken Şalgamcı Mustafa geldi aklıma. Zira Şirin Döne’m ve Şerif Akbağ’ı onun sayesinde tanımıştım. Doğrusu aradan yıllar geçmesine rağmen hiç de unutmadım. Adana’da dinlediğim ses kulağımda hep varlığını korudu. Az gittik uz gittik. Yıllar bizi acısıyla tatlısıyla hamur gibi yoğurdu. Kendimizi halk müziği ve folklor camiasının içinde bulduk. Bu camia beni bilimsel çalışmalara götürdü. Yaptığımız araştırmaları, derlediğimiz türküleri yayımlama fırsatı verdi. Bu işlerin kaynağının İstanbul olduğu fikri gelişti zihnimde. Sonuçta bu fikir acısıyla tatlısıyla aldı götürdü bizi İstanbul’a. 1977 yılında taşı toprağı altın olan İstanbul’la kucaklaştık. O koca şehirde çektiğim ekonomik sıkıntılarla uzun müddet çile doldurdum. Sanat camiasının içine girebilmek için ayaklara turap olduk. Kâh ağladık kâh güldük. Deryaya düşmüş bir damla su misali koca İstanbul’da kaybolduk. Kıvrandık durduk. Kendimi kabul ettirmek, aslanın ağzındaki paydan nasip almak için günlerce kuyruk oldum. Kimine ağam kimine paşam dedim. Çok büyük bir mücadeleden sonra varlığımız hissedilmeye başlandı. Hâsılı çok mücadele ettim. Sonra ulaştım amacıma. İşin ustalarını, İstanbul Radyosundaki sanatçıları, kısaca halk müziğinde isim olmuş tüm camiayı tek tek tanıdım. Mahalli sanatçı olarak İstanbul Radyosunda bant yaptım. Televizyon programlarına katıldım. Nida Tüfekçi Hoca ile aramızda bir gönül bağı oluştu. İstanbul Radyosu sanatçılarından Ömer Akpınar’ı. Ömer Şan’ı, Yavuz Top’u, Muzaffer Akgün’ü Ümit Tokcan’ı onun sayesinde tanıdım. Muzaffer Akgün Hanım’a bağlama ile eşlik ettim. Mustafa Canan‘la İstanbul gazinolarında uzun müddet birlikte çalıştık. O okudu ben çaldım.

Ömer Akpınar merhumla da dost olduk. Birbirimize kanımız kaynadı. Kendisini İstanbul Radyosunda sık sık ziyaret ederdim. Bağlama sanatçısı olmasının yanında radyonun halk müziği arşivine de bakıyordu. Onun sayesinde İstanbul Radyosunda tanımadığım saz ses sanatçısı kalmadı. Dostluğumuz gün be gün artarak da devam etti.

Bir gün İstanbul Radyosunda Ömer Akpınar’ın odasında oturuyorum. Sohbet ediyoruz. Konumuz müzik. Rahmetli Akpınar bana Antep’ten bir mahalli sanatçı geldiğini, stüdyoda Nida Bey vasıtasıyla ses kaydı yaptıklarını, böyle bir ses dinlemediğini söyledi. Ve devam etti. Ömer Akpınar anlatıyor.

“Bir gün Nida Bey odamda çalışırken telefonla beni aradı. Gelmemi istedi. O zaman Nida Bey tek tabanca. Sözünün üstüne söz yok. Kalktım gittim. Odasında iri yarı biri oturuyor. Beni tanıştırdı. Antepli Şerif Akbağ. Konuğun Antep’ten bant yapmak için geldiğini, yardımcı olmamız gerektiğini, plaklarının olduğunu, özellikle radyoya da bant yapması için gönderildiğini söyledi. Ben de önce dinleyelim gerisi kolay dedim.

Nida bey: Şerif Akabağ’a neler okuyacağını sordu. O da yöreden Barak Ağzı Havalar okuyacağını, Urum’un Yolları adlı bir uzun hava hazırladığını söyledi. Nida Bey sazı alıp eşlik etmek için kendini hazırlayınca: Şerif Akbağ: ‘Efendim bu oda okuyacağım uzun havaya uygun değil. Çevre rahatsız olur. Onun için daha kapalı ve sesin başkalarını rahatsız etmeyeceği bir yer olursa daha iyi olacaktır’ diyerek duygularını korkarak dile getirdi. Öyle deyince Nida Bey. ‘Sen korkma oku. Rahatsız olan çıkmaz’ dediyse de Şerif Akbağ ikna olmadı. Kendisinden emindi. Nida Bey ısrar edince elini kulağa attı ve Urumun Yollarına girdi. Akort makort hak getire. Adamın sesinden ürktük. ‘Nida bey bu ses iki oktavın üstündedir. Siz stüdyoya gidin ben de geliyorum’ dedi. Ben Şerif Akbağ ile birlikte stüdyoya gittik. Adamın sesini duyan herkes geldi. Kimlerin geldiğini hatırlayamıyorum. Nida Bey sazla eşlik etmek için tonu belirlemek istedi. Maalasef belirleyemedi. Tonlar pes geldi. Nida Bey; ‘Okunan uzun hava çok farklı. Duymadığımız bir parça. Üstelik bir de tavır meselesi var. Onun için ağzınla uzun havaya açış yap sonra da oku. Yani kendin çal kendin söyle’ dedi. Barak tavrına aşina olmadığımız için bağlamayla uzun havaya hiç kimse eşlik edemedi. Sonuçta Nida Bey ‘Bağlamasız okusun’ dedi. Adam bunu duyunca rahatladı. Sesinin tonunu tespit etmek için birkaç kez bağlamanın teli kırıldı. Sonuçta kimse eşlik edemediği için kendisi bazısına ağzıyla açış yaptı, bazısını sadece şan olarak okudu. O okurken dudağımız uçukladı. Hayatımızda ne böyle ses duyduk, ne de dinledik. Görmedik de. O bant hâlâ radyonun arşivindedir diyerek hatırasını noktaladı.

Ömer Akpınar’ın anlattığı Şerif Akbağ benim Adana’da Şalgamcı Mustafa’nın pikabında plağını dinlediğim kişiydi. Ömer Akpınar’a adı geçen kişinin bende plaklarının olduğunu söyleyince arşive kadar gitti. Makara bandını getirerek ses kaydını dinletti. Hem konuştuk, hem böyle bir ses nasıl olur diye düşündük durduk. Kendi kendimize sorular sorduk. Fakat sorduğumuz soruların tümü cevapsız kaldı.

Başka bir gün yine Ömer Akpınar’ı ziyarete gitmiştim. Odasında oturuyor musiki konusunda fikir üretiyoruz. O sırada bir görevli Ömer Akpınar’a; üç Fransız’ın geldiğini, görüşmek istediğini, gereğinin yerine getirilmesi hususunda idarenin talimatı olduğunu söyledi. Sonrada Fransızları bulundukları yerden aldı getirdi.

Hoş beşten sonra tercüman Fransızlar’ın isteklerini anlattı. Fransa Devlet Radyosunda Türk Halk Musikisi ile ilgili bir program yapılacak. Bunun için de Ömer Akpınar’dan halk müziğinin özelliklerini ve güzelliklerini anlatan örnekler istiyorlar. Fransızların talepleri anlaşılınca Ömer Bey hemen işe girişti. Doğru arşive. Bir müddet sonra elinde bir deste bantla geldi. Getirdiği bantlar ampekste dönüyor Fransızlar dinliyor. Karadeniz’den, Trakya’dan karşılama, Ege’den birkaç zeybek dinletti. Olmaz dediler. Derken Ali Ekber Çiçek’in Haydar Haydarını dinletince Fransızlar “hah” dedi. İşte böyle parçalar arıyoruz diyerek bandı ayrı yere koydurdu. Bu seçimden sonra Ömer Akpınar meseleyi daha iyi anlamış olacak ki hemen Şerif Akbağ’ın makara bandını buldu ve ampekse koydu. Bant dönüyor Fransızlar can kulağıyla dinliyorlar. Birinci türküsü bitti. “ Tekrar başa al” dediler. Bant bir daha döndürüldü. Bir… Bir daha. Şerif Akbağ okudukça Fransızlar sanki sözleri anlıyorlarmış gibi mest oldular. Tamam dediler işte aradığımız. Sonra Diyarbakır’dan İbrahimi hoyrat da hoşlarına gitti. Yaklaşık ona yakın örnek kaydettiler. Ama Şerif Akbağ başkaydı. Şerif Akbağ’ın hangi okulu bitirdiği, nerede yaşadığı, kaç yıl şan eğitimi aldığı soruldu. Hâlbuki Şerif Akbağ hiç okula gitmemişti. Özellikle tahsilini çok merak ettiler. Sonuçta az da olsa birtakım bilgilere ulaşıldı. Fransız uzman onunla ilgili birtakım bilgilere ulaştıktan sonra düşüncesini tercüman vasıtasıyla bizlere aktardı. “Fransa’da bir kişi ömrünün sonuna kadar opera tahsili yapsa, şan dersi alsa bu sesi asla veremez. Bu ses şan dersiyle opera dersiyle olacak bir şey değil. Bu ona Allah’ın bir lütfu. Onu çok iyi korumak gerekir” diyerek sözlerine son noktayı koydu. Onun koruma altına alınmasını özellikle belirttikten sona Şerif Akbağ’a ulaşmak için radyodan ayrıldılar.

İşte bir Fransız müzik uzmanının, yapımcısının Şerif Akbağ ile düşüncesi böyle idi. Bu sözler bir Fransız tarafından söylenirken Şerif Akbağ Gaziantep’in Oğuzeli ilçesinde bekçilik – ya da Gaziantep’teki Akif Plak’ta odacılık yapıyordu.

Hâsılı bu ülkede neyin kıymeti bilindi ki Şerif Akbağ’ın kıymeti bilinecek. Maalesef kadri ve kıymeti bilinmeden o da kurtulmadı ecel elinden. 28. 08. 1989 tarihinde göçtü gitti. Ne vali, ne bakan, ne müdür onun göçüp gittiğinin farkına bile varmadı. Fransız’ın göklere çıkardığı değer sessiz sedasız yoklara karıştı. Ama ne olursa olsun o türküler var oldukça kadri kıymeti bilinmeyen bir değer olarak yaşayacak. Türküler yaşadıkça o da var olacak. Rahmet olsun sana Şerif Akbağ. Bin rahmet olsun…

Halil ATILGAN

DİPNOT

[1]Dr. Savaş Ekici; Gaziantep Yöresi Barak Müziği İcracılarından Şerif Akbağ, Motif Dergisi, S. 34, s. 32, İstanbul 2003.

Yazar Hakkında
Son Yazılar (TIKLA)

Dr. Halil ATILGAN

Dr. HALİL ATILGAN 1946 yılında Adana'nın Karaisalı ilçesinin İncirgediği köyünde doğdu. (İncirgediği 1993 yılında Mersin ilinin Tarsus ilçesine bağlandı.) İlkokulu köyünde bitirdikten sonra Düziçi İlköğretmen Okuluna girdi. 1964–1965 öğretim yılında Düziçi İlköğretmen Okulundan mezun oldu. Çeşitli illerde öğretmenlik, Halk Eğitimi Merkezi Müdür, Müdür Yardımcılığı görevlerinde bulundu. 1973–1975 yıllarında Çukurova Radyosunun açmış olduğu saz sanatçılığı sınavlarını kazandı. 1984 de Çukurova Üniversitesine Müzik Uzmanı olarak atandı. Çukurova Üniversitesi Güzel Sanatlar Bölümünde Halk Müziği ve Bağlama Dersleri Öğretim Görevlisi, Kültür Sanat Merkezi Müdürlüğü yaptı. 1990 yılında Kültür Bakanlığı Şanlı Urfa Devlet Türk Halk Müziği Korosuna Kurucu Şef olarak atandı. 1993 yılında Ankara'ya alınan Dr. Atılgan koro şefliğinin yanında Kültür Bakanlığı Halk Kültürlerini Araştırma ve Geliştirme Genel Müdürlüğünde (HAGEM) müzik danışmanlığı, repertuvar kurulu başkanlığı görevlerinde bulundu. Zaman içinde Anadolu Üniversitesi AÖF’nin İktisat Bölümünü bitirdi. Adana Valiliği adına yaptığı Geçmişten Günümüze Çukurova Türküleri kaset setinde yörenin özellikli türkülerini beş kasette toplayarak Türk kültür tarihinde bir ilki gerçekleştirdi. Değişik illerde çeşitli görevlerde bulunan Dr. Atılgan; İçel, Yozgat, Adana, Gaziantep, Kıbrıs, Hatay, Muğla, Niğde, Tarsus, Şanlıurfa, Osmaniye, Mersin illerinde folklor derlemeleri yaptı. Derlediği türküleri TRT, TV programlarında kitaplarında yayımladı. Folklorla ilgili araştırmalarını ise; Sivas Folkloru, Türk Folkloru, Anadolu Folkloru, Erciyes, Karaisalı, Güneyde Kültür, İçel Kültürü, Ozan, Türkiye İş Bankası Kültür Sanat, Tarla, Güney Su, Folklor Edebiyat, Ana Yurttan Ata Yurda Türk Dünyası, Ceyhan, Çağrı, Maki, Harran, Türksoy, Çukurova Lobisi, Size, Yörtürk, Turunç, Ardıç Kuşu, Türksözü, Folklar, Türk Yurdu, Düziçi, Işınsu, Türküg, Şehir, Alkış dergilerinde, Karaisalı, Sonsöz, Yeniçağ, Adana Ekspres gazetelerinde Aralık 2021 itibariyle 205 makalesi yayımladı. TRT Çukurova Radyosunda yapımı gerçekleşen Dilde Telde Çukurova, Dadaloğlu Karacaoğlan Yurdundan, Yöremiz Folklorundan programlarının yapılmasında çeşitli katkılar sağlayarak, folklor ve halk müziği konularında konuşmalar yaptı. Üniversitelerde müzikle ilgili konferanslar verdi. TRT, özel televizyon ve radyolara Dilde Telde Anadolu, Ezgi Kervanı, Sanatçı Politikacılar, Kültür Kürsüsü, Anadolu’nun Dili, Türkü Deryasında Bir Damla programlarını hazırlayıp sundu. Yaklaşık 300'e yakın Türk halk ezgisini derleyen, notaya alan Atılgan, bu ezgileri TRT, TV'nin çeşitli programlarında çaldı okudu. Çoğunluğunu Çukurova türkülerinin oluşturduğu yaklaşık 100'e yakın halk ezgisini de TRT repertuvarına kazandırdı. Şefliğini yaptığı halk müziği korolarıyla yurdun çeşitli bölgelerinde konserler veren Halil Atılgan millî ve milletler arası folklor, müzik, halk edebiyatı ve halk oyunları dalında kongre, bilgi şöleni ve seminerlere katılarak Aralık 2020 itibariyle 54 tebliğ sundu. Türk kültürüne hizmetlerinden ötürü 3 Ocak 2004 tarihinde Azerbaycan Vektör İlimler Merkezinden doktora aldı. MESAM- İLESAM-Türk Folklor Araştırmaları Kurumu üyesi olan Dr. Halil Atılgan şiirlerden ve türkülerden hareket ederek sahneye koyduğu Kurtuluş Savaşı Destanı, Türkülerin Dili, Türkülerde Ana, Sevelim Sevilelim, Urfa Kurtuluş Savaşı Destanı müzikal programlarıyla halk müziğine değişik bir sunum kazandırdı. Kültür ve Turizm Bakanlığı Güzel Sanatlar Genel Müdürlüğünden 01 Ocak 2010 tarihinde Devlet Türk Halk Müziği Korosu Şefi olarak emekliye ayrıldı. Dr. Atılgan Türk kültürüne hizmetlerinden dolayı çeşitli kurum ve kuruluşlarca Aralık 2021 itibariyle 17 kez ödüle layık görüldü, geçmişten günümüze 35 kitabı yayımlandı. 2015 yılının Mayıs ayında Tarsus’un İndirgediği köyü – Kaşoba mezrasında Halil Atılgan Toroslar Kültür ve Sanat Evinin (Halil Atılgan Toroslar Yörük Müzesi) açılışını yaparak toplumun hizmetine sunan Atılgan, halen TRT Türkü’de Toprak Kokan Türküler ve Dilde Telde Anadolu programlarını hazırlayıp sunmaktadır. E-Posta: [email protected]