Çanakkale Savaşı’nda Bursalılar

Tayfun ÇAVUŞOĞLU /

Bu Yazıda - Konu İçi Ara Başlıklar

CEPHEDEN AKILDA KALANLAR
KAYITLARDA BURSA JANDARMA TABURU
GELİBOLU VE BURSA JANDARMA TABURLARI
Kaynaklar:
- - Tayfun ÇAVUŞOĞLU

Bursa’da Zaman Dergisi / Sayı-15/2015
Çanakkale Savaşı sırasında en fazla şehit veren iller sıralamasında 3.737 şehitle ilk sırada bulunan Bursa’yı, Balıkesir (2.779), Konya (2.488), Kastamonu (2.425), Denizli (2.195), Manisa (2.174), Çanakkale (1.788) takip ediyor.
Savaşın 100. yıldönümünde tüm yurtta anma törenleri gerçekleşti. Bursa Büyükşehir Belediyesi’nin, henüz savaş sürerken oluşturulmuş gerçek bir şehitlik olan Kireçtepe Jandarma Şehitliği’nin restorasyonunu yaparak bize vatanı armağan eden kahramanlarımıza gösterdiği vefa, şehitlerimizin anısını bir kez daha Bursa gündemine taşıdı.

Savaşın 100. yıldönümünde Çanakkale Cephesi sadece Türkiye’nin değil, ataları bu savaşa katılmış tüm ülkelerin gündemindeki yerini koruyor. Çünkü Kasım 1914’te başlayıp 1915 Şubat ayından itibaren yoğunlaşan ve 1916’nın hemen başlarında sona eren bu mücadele, aynı zamanda savaşın tüm acımasızlığının da, mertliğin, dürüstlüğün ve hatta centilmenliğin de yaşandığı bir dönem olarak insanlık tarihinde yerini aldı.
<span style="display: inline-block; width: 0px; overflow: hidden; line-height: 0;" data-mce-type="bookmark" class="mce_SELRES_start"></span>

CEPHEDEN AKILDA KALANLAR

Çanakkale Savaşı’na katılmış Bursalı askerlere ilişkin belge ve bilgilerin yayınında son yıllarda görülen yoğunluk, Bursa’nın Çanakkale Savaşı’ndan neden bu kadar derin etkilendiğini gözler önüne sermeye yetti. Sadece şehit sayısı bile, o dönem küçük sayılabilecek bir şehir olan Bursa’nın büyük kaybı konusunda fikir verebiliyor.

Çanakkale Savaşları’na katılan çeşitli birliklerde görev yapan çok sayıda Bursalı asker var. Buna ilave olarak, adından sıkça söz edilmese de Gelibolu Yarımadası’nda çok önemli görevler üstlenmiş olan Bursa Seyyar Jandarma Taburu bulunmaktadır.

KAYITLARDA BURSA JANDARMA TABURU

18 Mart 1915’te Boğazı geçemeyen itilaf devletlerinin kara harekâtına girişeceği belli olunca, savunmanın güçlendirilmesi amacıyla farklı bölgelerden Gelibolu’ya gönderilen takviye birliklerinden birisi de Bursa Merkez (Seyyar) Jandarma Taburudur. 4 bölükte toplam 976 erden oluşan taburun komutanlığını Yüzbaşı Hasan Tahsin Bey (Haziran 1915’te, cephede binbaşılığa terfi etti) yürütüyordu. Taburun üçte ikisi çeşitli şehirlerden Jandarma eri, üçte biri ise Karacabey, Kirmastı ve İnegöl ilçelerinden katılan askerlerden oluşmaktaydı.

Bursa Seyyar Jandarma Taburu ilk olarak 3. Kolordu emrinde Gelibolu’daki Ece Limanı’ndan Teke Burnu’na kadar olan sahili örtme ve gözetlemeyle görevlendirildi. 26 Nisan 2015’te 26. Alay’ın Alçıtepe önünde İngilizlere karşı kurduğu savunma hattında görev alan Bursa Jandarma Taburu, Kirte, Kerevizdere ve Eskihisarlık tepesinde Fransızlara karşı cephe savaşlarına da katıldı.

Bir müddet sonra Anafartalar Müfrezesine dâhil olarak Karakol Dağı’ndan Mestan Tepe’ye kadar olan sahil şeridinin savunmasında görev alan Bursa Jandarma Taburu, İngilizlerin 1915 Ağustos ayı başında Suvla’ya yaptığı çıkarmaya karşı koyan iki kahraman taburdan biridir. İngiliz kolordusunun 3 Ağustos’ta başlayan çıkarması sırasında 20 bin kişilik düşman karşısında iki tabur Türk kuvveti vardı. Bunlar Gelibolu ve Bursa Jandarma taburlarıydı. Gelibolu Jandarma Taburu Anafartalar’ın kuzeyindeki Kireçtepe sırtlarını kapatırken, Bursa Jandarma Taburu sadece 1.000 kişilik mevcuduyla, karaya çıkan düşman askerlerine karşı Anafartalar ovasını savundu. Sadece iki taburluk bu küçük Jandarma kuvvetleriyle düşman kolordusuna karşı akıllı ve cesur bir taktikle oyalama muharebesine girişilirken, bir yandan da Saroz bölgesindeki tümenler yeni kurulan Anafartalar Grubu adı altında toplanıp güneye kaydırıldı.

Gelibolu Jandarma Taburu, 31. Alay 2. Tabur ve Bursa Jandarma Taburu ile oluşturulan özel görev birliği, 7-8 Ağustos gecesi Bursa Jandarma Taburu Komutanı Binbaşı Hasan Tahsin Bey komutasında Kireçtepe ile İsmailoğlu Tepesi arasındaki bölgeyi savunmak amacıyla görevlendirildi. Düşmanın atıl ve çekingen hareketi, Bursa jandarma Taburu’nun kendini feda edercesine karşı koyuşu, Saroz bölgesinden gelecek iki tümene son derece kıymetli saatler kazandırdı.

İki tümenlik kuvvet 8 Ağustos günü sabahı Anafartalar’a ulaştı ama Grup Komutanı Albay Ahmet Fevzi Bey, 5. Ordu Komutanı Liman von Sanders’in ısrarlı emrine rağmen askerin yorgunluğunu ve düşman savaş gemileri gündüz gözüyle isabetli ateş edeceğinden kaybın yüksek olacağını gerekçe göstererek hücumu şafak vaktine bıraktı. Ahmet Fevzi Bey’in bu nedenle daha ilk günden görevden alınmasıyla Albay Mustafa Kemal Bey Anafartalar Grubu komutanlığına atanacak, ertesi sabah (9 Ağustos) Bursa Jandarma Taburu’nun da aralarında bulunduğu kuvvetlerimizce gerçekleştirilen müthiş Türk hücumuyla elde edilen zafer, bir anlamda savaşın sonunun habercisi de olacaktır.

Kısacası Bursa Seyyar Jandarma Taburu, kara savaşları sırasında hemen her kritik bölgede görev yapmıştır dersek, kesinlikle abartı söz konusu değildir.

GELİBOLU VE BURSA JANDARMA TABURLARI

Çanakkale Savaşı sırasında görev yapan Gelibolu ve Bursa Seyyar Jandarma taburları, kısa bir dönem Bursa Jandarma Alayı Karargâhı’na bağlı faaliyet göstermişler, bu karargâh daha sonra lağvedilmiştir. Daha sonra bağımsız faaliyet gösteren bu iki taburun yazgısı birlikte yazılmışçasına, savaş sırasında çoğunlukla omuz omuza görev yapmışlardır.

Bursa Jandarma Taburu Kireçtepe’de 6 şehit vermiştir. Kireçtepe çevresindeki çatışmalarda yaralanıp, hastanelerde şehit düşen Karacı birliklerinde görevli Bursalı askerlerimizin sayısı bu rakama dâhil değil. Gelibolu Jandarma Taburu’nun Kireçtepe’de verdiği şehit sayısı ise 131 olarak kayıtlara geçmiş bulunuyor. Şehitler içindeki oranı esas alırsak, mevcudunda önemli sayıda Bursalı asker barındıran Gelibolu Jandarma Taburu’nun Kireçtepe’de verdiği 131 şehitten 60’ının doğum yeri hanesinde “Bursa” yazıyor. Yard. Doç. Dr. Seher Boykoy’un araştırmasına göre, Kireçtepe’de şehit düşen Bursalı asker sayısı 87.

Bölgedeki çatışmalarda şehit olanların günü gününe Kireçtepe’de defnedilmiş oldukları, bu şehitliğin temsili değil, gerçek şehitlik olduğu zaten biliniyor. Albay Mustafa Kemal’in, henüz savaş sürerken boş mermi kovanlarıyla oluşturulan anıt önünde çekilmiş fotoğrafı neredeyse savaşın sembol fotoğraflarından biri olarak hafızalardaki yerini koruyor.

Bu iki kahraman Jandarma taburumuzun yanı sıra süreç içerisinde bölgede görev yapan tümenlere bağlı birlikler de var. Bu birliklerde de Bursalı askerler var.

Bursa Jandarma Taburu da, Gelibolu Jandarma Taburu da, bölgedeki diğer askeri birlikler de çevre illerden gelen askerlerden ve karma şekilde oluşmuştur. Dolayısıyla askerlerin memleketinin artık önemi yoktur. Memleketlerini de zikrederek bu yiğitleri anmakla, ancak Çanakkale’ye, Gelibolu’ya muhabbet tekrarlanmış, güçlendirilmiş olur.

İşte bu nedenle, Bursa Büyükşehir Belediyesi’nin Kireçtepe Şehitliği’nin düzenlenmesi konusundaki tavrını çok önemsedim. Restorasyonu tamamlanıp Çanakkale Kara Savaşları’nın başladığı 25 Nisan 1915’in 100’üncü yıldönümünde açılışı yapılan Kireçtepe Şehitliği’ni bu duygularla dolaştım…

Güzel bir başlangıçtı… Çünkü Gelibolu Türkiye’dir… Orada bugüne dek atılan ve bugünden sonra atılacak her adım, ülkemizin dört bir köşesinde yaşayan milyonları birbirine bağlayacak güçlü bir ruhun oluşmasına hizmet eder. Vatan uğruna canlarını vermekten kaçınmayan tüm şehitlerimizin aziz hatıralarını yaşatmak her bireyin, kurumun görevi olmalıdır.

Kaynaklar:

Aziz Elbas, “Çanakkale Savaşlarında Bursa Seyyar Jandarma Taburu”, Bursa Büyükşehir Belediyesi Kitaplığı, Mart 2014, 1. Baskı
…
Gürsel Akıngüç, “Tarihi Süreç İçinde Çanakkale Muharebeleri ve Muharebe Alanları”, Ajans 2023
…
Murat Karataş, “Haritalarla Çanakkale Savaşları – Gelibolu Yarımadası Kuzey Bölgesi Kara Muharebeleri – Osmanlı Kaynaklarına Göre 1. Kısım”, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara, 2007
…
Prof. Dr. Yusuf Oğuzoğlu, (Makale) “Çanakkale Muharebelerinde Şehit ve Gazi Olan Bursalılar”, “Bursa Defteri”, Bursa Gazeteciler Cemiyeti Yayını, Sayı-27, Eylül 2006
…
Tayfun Çavuşoğlu, “Çanakkale 1915 – İftiralar, Yalanlar, Polemikler”, Kastaş Yayınevi, 1. Baskı, 2014; Ayrıca (Makale) “Anafartalar’da 7 gün – Çanakkale Savaşlarında En Kritik Dönem”, Yeni Türkiye Dergisi, Çanakkale Özel Sayısı, Sayı 65, Sayfa 342, Yeni Türkiye Stratejik Araştırma Merkezi Yayını, Ocak-Şubat 2015
…
Yard. Doç. Dr. Seher Boykoy, (Makale) “Çanakkale Cephesi Muharebelerinde Bursa’nın Yeri ve önemi Üzerine Bir İnceleme”, Yeni Türkiye Dergisi, Çanakkale Özel Sayısı, Sayı 65, Sayfa 1155, Yeni Türkiye Stratejik Araştırma Merkezi Yayını, Ocak-Şubat 2015

Yazar Hakkında
Son Yazılar (TIKLA)

Tayfun ÇAVUŞOĞLU

Gazeteci / Yazar - Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Almanca Bölümü (1985) mezunu. 1983'ten itibaren yerel gazetelerde muhabir, istihbarat şefi, haber müdürü, yazı işleri müdürü ve genel yayın yönetmeni olarak görev yaptı. Bursa Ansiklopedisi'ne (Yılmaz Akkılıç, 2002, Burdef Yayınları) madde yazarlığı yaptı. E-Kitap Yayıncılık tarafından (Şubat 2018) epub formatında yayınlanan “Nutuk“ için editör olarak Atatürk ve Kurtuluş Savaşı kronolojisini hazırladı. Mümin Ceyhan'ın yazdığı “Kanla Yazılan Dostluk“ romanının (Mümin Ceyhan Bursa Kültür Kaynakları Araştırma Kütüphanesi yayını, Mart 2023) editörlüğünü yaptı. Çağdaş Gazeteciler Derneği (ÇGD) Bursa Şubesi'nde başkanlık (1997-2001) görevini yürüttü. Aynı zamanda web sitemiz Belgeseltarih.com'un kurucu ortağı ve yazarıdır. Yayınlanmış Kitapları: 1)“Çanakkale 1915 – İftiralar, Yalanlar, Polemikler“, 2014, Kastaş Yayınevi-İstanbul 2)"1915 - Çanakkale Savaşında Trakya", 2018, Haber Ajansı Yayınları-İstanbul E-Posta: [email protected]