• Münir KANDEMİR

Yazlık ve kışlık olarak faaliyette olan sinemalar, televizyon öncesi yaşamımızda sosyal hayatın vazgeçilmez mekanlarıydı. Bursa’nın İnegöl ilçesinde de durum böyleydi elbette.
Önceleri Hükümet önü sonraları Belediye meydanı olarak bilinen şehir merkezindeki Yıldız sinema binası sosyal hayatın merkeziydi. Sinema binasında aynı zamanda siyasi parti toplantıları ve konserler de yapılıyordu….
Dünya değişiyor, İnegöl değişiyordu.
Yeşilçam/Sinema ile Beyazcam/Televizyonun rekabeti yaklaşık 20 yıl kadar sürdü. 90’ların başlarında bu rekabettin ilçemizdeki son temsilcisi Yıldız sinemasıydı. Yıldız sinemasının can çekiştiği o günleri ilçemiz yerel basının haberleri ile sizlere aktarmaya çalışacağım.
1990 yılı başında “Nüfusu 100 bine dayanan ilçemizdeki tek sinema salonu ilgi görmüyor.

Yıldız Sinema işleticisi Mete ERÇOŞKUN; Bol ödüllü ve son filmleri getirmemize rağmen, sinemaya gitmeyenlerin ilgisini çekemedik” diyor. Haber “Geçtiğimiz yıllarda 4 sinemanın birden faaliyet gösterdiği ilçemizde şu an tek sinemanın dolmaması üzüntüyle karşılanıyor (01) diye bitiyor.
Yıldız sineması yazımızın bu bölümünde gazete sayfalarına yansıyan haberleri olduğu gibi aktaracağım.

Tarih Nisan 1992. “İlçemizin tek sineması olan Yıldız sineması, Belediye tarafından kapatıldı. Uzun süreden beri Belediye ile sinema işleticileri arasında devam eden anlaşmazlık geçtiğimiz günlerde yeni bir boyut kazandı. Yıldız sineması işleticisi Pembe ÇENGELTAŞ, Belediyenin kendilerine karşı aldığı tavrı protesto etmek amacıyla yanında çalışan işçilerle oturma eylemi yaptı. Belediyenin bu tavrını sinemaseverlere yansıtmak için de “sinemamız bu akşam Belediye Başkanımız Sayın Cemal ARIK tarafından tebligat gönderilmeksizin şahsi davranışı nedeniyle kanunsuz olarak kapatılmıştır”. Yazılı pankartı sinema önüne astı. 9 Yıldır faaliyette bulunan Yıldız sinemasının bulunduğu yerde çevre düzenlemesi yapmak isteyen Belediye buranın kamulaştırılması için 3.5 Milyar lira para ayırmıştı. Kamulaştırma işlemi yapılırken Yıldız sineması işletmecisi buranın hemen tahliye edilemeyeceğini söyleyerek ‘Bize bir yer göstersinler orada faaliyet yapalım, çünkü ilçede başka sinema yok” (02) diye konuşuyor.

Bu haber sonrası araya girerek 1987 Haziran ayına ait gazete haberini ilave ediyorum.

“Mete ERÇOŞKUN’a ait Yıldız sineması, tadilata alınması gerekçesiyle Düğün salonu olarak kullanılan Güneş sinemasına taşınıyor. Hükümet önü düzenlemesi nedeniyle istimlak edilen Yıldız taksi, Yıldız kıraathanesi ve Yıldız sinemasının bir kısmı yıkılarak çevre açma çalışması yapılıyor. Yıldız sinemasının bir bölümü yıkıldı. Yıkım çalışmaları ile birlikte sinema içerisinde bulunan malzemeleri Güneş sinemasına nakledilerek faaliyeti burada sürdürülecek.(03) Sinema işleticisi geçmişte yapılan bu uygulamayı düşünmedi mi? Onu bilmiyoruz. Biz daha önceki habere devam edelim.

“Belediye Zabıta ekiplerinin geçtiğimiz gün sinemaya gelerek işletme ruhsatını istemeleri üzerine, işletmeci noter tasdikli ruhsat örneğini verdi. Bunu kabul etmeyen Zabıta ekipleri Belediye tarafından mühürlü olması gereken sinema giriş biletlerine el koydu. Durumu açıklığa kavuşturmak için Belediye giderek Başkan ARIK’ la, görüşmek isteyen Pembe ÇENGELTAŞ, Belediye Başkanı ile aralarında geçen diyalogu şöyle anlattı; “Encümen toplantısından çıkan Başkan, ben daha bir şey söylemeden, ben oraya 3.5 milyar para verdim ve kamulaştırdık. Bu yer Belediyenindir. Ben bu olaya kellemi koydum. İşi buraya getirinceye kadar çok uğraştım, bir de sizle mi uğraşayım. Orayı hemen boşaltacaksınız” dedi. Bunun üzerine ben de “sinemanın küçük bir market olmadığını, en azından bir yer gösterilinceye kadar faaliyette bulunmak istediğimizi” söyledim. Başkan da “ben anlamam çıkacaksınız” diyerek neredeyse beni azarladı. Ben de “bu işin kanuni yollarının bulunduğunu” söyledim. Bu sözlerime daha çok sinirlenen Belediye başkanı Cemal ARIK, masaya yumruğunu vurarak, “İnegöl’de kanun da, Başkan da, başbakan da benim” dedi. ÇENGELTAŞ, “Kültür Sarayında veya Belediye Düğün salonunda film oynatma imkânı verdikleri taktirde ilçe gençleri hiç olmazsa 4-5 saat kahve köşelerinden kurtulur. Biz burada aynı zamanda kamu hizmeti yapar durumdayız”.

Belediyenin el koyduğu biletlerin mühürsüz olduğunu doğrulayan (1580 sayılı Belediye kanunu gereği eğlence vergisi tahsilatını Belediyeler mühürledikleri bilet üzerinden yapıyordu) ÇENGELTAŞ, “biletler mühürsüz ama nedeni Belediye. Çünkü kaç defa gittiysek, biletlerimiz, mühürletemedik. Şimdi de mühürsüz bilet satıyoruz gerekçesiyle sinemayı kapattılar. Yani bir anlamda bize tuzak kurdular”.

Yıldız sineması olayında Belediye Başkanı Cemal ARIK, “Kamulaştırmanın yapıldığını, sinemanın 1991 yılı Kasım ayından beri eğlence vergisini ödemediğini, en sonunda biletlerin mühürsüz olduğu için sinemanın kapatıldığını söyledi. Kamulaştırma ile ilgili işlemler bir yıldır devam ediyor. Mal sahiplerine garaj yolunda arsa vererek takas yoluyla kamulaştırmayı gerçekleştirdik. Bunu sinema işletmecisine 2 ay önce bildirdik. Yer aramalarını bildirdik. Tebligatımıza rağmen sinema işletmecileri hiçbir işlem yapmadılar. Şimdi yerin tahliyesi için kanuni yollara başvuracağımızı bildirince olayı saptırdılar.” (03)

Aslında kamulaştırmalarda günümüzde de yaşanan sıkıntının benzeri yaşanmış. Bakalım gelişmeler nasıl devam etmiş.

Sinemanın açılması için Avukatı ile Belediyeye giderek biletleri mühürleten Pembe ÇENGELTAŞ, önceki gün sinemasını gösterime açmıştı. Sorunun tatlıya bağlandığı sanılırken, dün öğleden sonra Zabıta ekipleri tarafından Yıldız sinemasının süresiz kapatıldığına ilişkin Encümen kararı sinema sahibine tebliğ edilmek istendi. Ancak sinema işletmecisi tebliği almadı.

Gelişmeleri anlatan sinema işletmecisi “konunun kanuni yollardan çözülmesi için çalışmalara başlayacaklarını ve Belediyenin yetkisi olmadığı halde sinemayı süresiz kapattığını, biletlerinin kasti olarak mühürlenmediğini, Avukatı ile en son mühürlettikleri biletlerin ve birikmiş eğlence vergisi 2.800.000 TL ödediklerini, biletlerinin kanuni olduğunu, Maliye ile anlaşmalı matbaaya bastırıldığını ve sorunun çözülmesi için tüm haklarımızı kullanacağız” dedi.

Belediye Başkanı Cemal ARIK “bu sinemanın bulunduğu yerin sahipleriyle kamulaştırma için anlaştık. Kendilerine garaj yolundan yer verdik. Burayı da yeşil alan yapacağız. Yer sahibiyle sorunumuz yok. Sinema işletmecisine defalarca buranın yıkılacağını ve çıkmalarınızı bildirmemize rağmen hiçbir çalışma yapmadılar. Bunun üzerine kendilerini sıkı takibe aldık. Mühürsüz bilet sattıklarını tespit ettik. Encümenden karar çıkararak süresiz kapama cezası verdik. Kimse ile şahsi sorunumuz yok, tek düşüncemiz ilçemizin daha güzel ve temiz bir görünüme kavuşmasıdır. Kendi imkanlarımız ile yıkacağımız bu alanı güzel ve temiz bir hale getireceğiz” dedi. (04)

Kamu yararına çalışan Belediye kararında ısrarcı, özellikle yerel basın desteği alan sinema yetkilisi süreci uzatmakta ısrarcı. “Salı gününe kadar boşaltılması için süre verilen sinema işletmecisi, konuyu Bakanlığa kadar götüreceklerini ve imza kampanyası başlatacaklarını” açıkladı. (05) Yerel basınımızda bu konuda uzun bir sessizlik olmuş. 20 gün kadar hiç haber çıkmamış. Acaba neden? Buyurun okuyalım o zaman. “Yıldız sineması sahipleri, Belediyenin kapatma kararına karşı mahkemeden yürütmeyi durdurma kararı çıkartınca, sinema tekrar açıldı. Son gelişme üzerine Belediye Başkanı Cemal ARIK, sinemanın er ya da geç tahliye edileceğini ve yerinin yeşil alan haline getirileceğini, bu haliyle sinemanın çok çirkin bir görünüm arz ettiğini, bu çirkin görüntü ilçemiz aleyhine kamuoyu oluşturuyor dedi” (06)

Hukuk sürecinin sonucunu aşağıdaki haberle öğrenmiş olacağız. “İlçemizin tek sineması olan Yıldız sinemasının yaşlı ve yorgun binası nihayet tarih oluyor. Belediye Başkanlığından yapılan açıklamada Yıldız sinemasının müsteciri Pembe ÇENGELTAŞ’a verilen tüm sürelerin dolduğu binanın yıkımına 8 Mart 1993 Pazartesi günü başlanacağı bildirildi. Geçtiğimiz yıl Yıldız sineması müstecirinin kendilerine noter tasdikli bir taahhütname verdiğini, taahhütnamede Belediyenin binayı yıkmak için başvuru yaptığında sinemayı 10 gün içinde boşaltacakları sözünün yer aldığı için bir ay önceden on ar günlük süreler tanıdıklarını ama sinemanın boşaltılmadığı, kış şartlarında kanalizasyon, yol, asfalt çalışmaları olmadığı için bu boş dönemde sinema binasını yıkacağız. Yerine yeşil alan ve tek katlı bir dinlenme tesisi yapacağız bilgisi verildi. (07)

13 ay devam eden süreç bitti, YILDIZ SÖNDÜ. İnegöl Belediyesi kendi araç ve personeli ile Yıldız sinemasının yıkımını yaptı.
Araya 1994 yılı yerel seçim rüzgârı girdi.
Seçim bitti.
Belediye Başkanı değişti. ……

• Münir KANDEMİR

KAYNAKLAR
01- Bizim İnegöl Gazetesi 15 Şubat 1990 Sf:2
02- Bizim İnegöl Gazetesi 22 Nisan 1992 Sf:1-3 Yıldırım Gazetesi 23 Nisan 1992 Sf:1-4
03- Emek Gazetesi 10 Haziran 1987 Sf:1
04- Bizim İnegöl Gazetesi 24 Nisan 1992 Sf:1-4
05- Bizim İnegöl Gazetesi 28 Nisan 1992 Sf:1
06- Yıldırım Gazetesi 18 Mayıs 1992 Sf:1 Bizim İnegöl Gazetesi 18 Mayıs 1992 Sf:1
07- Yıldırım Gazetesi 4 Mart 1993 Sf:1-4