Hasip ÖZTÜRK
Hasip  ÖZTÜRK
Toroslarda perişan bir mezarlık ya da yitik şehitlik
  • 17 Ocak 2021 Pazar
  • +
  • -
  • Hasip ÖZTÜRK /

Buraya mezarlık mı, ‘şehitlik mi’ demeli?

Mersin’e İç Anadolu’dan inen üç geçitten birisi Dümbelek Geçiti‘dir.

Bu Geçit az bilinir, az kullanılır. Gidip gördüm! Aslanköy ile Tırtar köyleri arasından, Toroslara, Bulgar Dağı’na tırmanan yol üstündedir. Girişi Tırtar‘ın yakında, geleneksel yapılı Kokarçeşme’nin önünden başlar. Uzun yolculuk Ayrancı’da biter. Ayrancı’da karayolu, demiryolu vardır. Tarihi yol üstünde kurulmuştur.

Seyrek, koca ardıçların arasından geçen stabilize yoldan çıkmaya başladık. Dümbelek Boğazı’na vurunca, yolun iki yanındaki ağaçların türü de değişmeye başladı. Koca ardıçtan, çamdan çok toros sedirleri yolun iki yanında sıklaştı. Yol dikleşirken, iki yandaki yüksek uçurumlar, tepemizden bakıyorlardı. Üstlerinde dulup dulup bulutların örtüsü vardı.

Derken yolun dönemeçleri sıklaştı, keskinleşti. Toros sedirleri bodurlaştı ve seyreldi.

Çıkış sürünce, toros sedirleri arkadan el eylemeye başladı. Dönemeçler sıklaşıp dikleşince

Ardıç ağaçlarının sayısı artıyordu. Boyları, posları değişmişti. Boylar kısalırken, posdan çelimsizleşti. Tırmanışa bir süre yol arkadaşlığı ettiler! Dönemeçler yolun aşağısında simit kırıkları gibi görünür olunca, bodur ardıçlar da gerilerde kaldılar!.. Yukarıda, Cehennem Deresi’nden çıkarılan mor renkli bir madenin taşınması için Düm-belek Boğazı’na stabilize yol açmışlar. Dik ve dönemeçli yollardan, koca koca damperli kamyonlar önümüz sıra toz kaldırarak iştahla tırmanıyorlardı.

Dümbelek Boğazı’ndan Kır’a yakın düzeye çıkınca, yüksek uçurumlu yamaçlar eğildiler. Omuz hizamıza indiler! Bulutlar yine yukarılarda pamuk dulupları gibiydi. Eskisi kadar yüksekten bakmıyorlardı. Dönemeçler bitip yolun Kır’a çıkmakta olduğu anlaşılınca, bodur ağaçların yerini bozkulak otları aldı. Sığırkuyruğu da denir onlara. Kirli sarıya çalan gövdeleri ve kirlisarı çiçekleriyle Kır’a  rengini vermiştir. Yelpaze boyutuna inmiş keven çalıları ile kanak otları da altlarında yeşil zemin yapıyordu…

İşte tam burada, bir mezarlık vardı! Çıkarken yolun solunda, esik içinde, aşıtta kaldığı için fark edemedim. Mezarlığı dönüşte gördüm! Esiğin birazcık dölekleştiği yerdeydi. Çok şaşırdım! Yakınlarda köy, kasaba yoktu. Mezarlık kalabalıktı. Mezarlar sık ve perişandı. Konumlarına göre bu mezarlar Müslüman mezarlarıydı. Sayılacak gibi değillerdi. Ben diyeyim üç yüz, siz deyin beş yüz mezar vardı burada.

Mezar taşlarına toprağın rengi sinmişti. Taşlar topraktan çıktığı gibi, el sürülmeden baş ve ayak uçlarına dikilmişti. Bunların kimi sağa, kimi sola; öne- arkaya kaykılmışlardı. Yassı taşlar hece taşı-başucu taşı, yuvarlak olanlar da mezarların kenarına balbal taşları dizilmişti. Mezarlar yassılmış, üstlerine yığılan kumlu toprak iyice aşınmıştı.

Mezar taşları özensizdi. Yörenin taşlarıydı, mezarlar kazılırken çıkan taşlardı. Mezarların eskiliğini gösterir, taşların üzerinde yosun, mantar oluşumu yoktu. Hangisi eski, hangisi daha yeniydi belli değildi. Hepsinin birden kazıldığı ve birden gömüldüğü belliydi. Mezar alışılmışın ötesinde sık kazılmıştı. Aralarında sığırkuyruğu otları yükseliyordu. Mezarlıkta görmeye alıştığımız ağaçlar, çevre duvarı, çit vs. yoktu.

Mezarların orta yerinde sarıklı, köşeli ve yontulu bir hecetaşı farkettim! Bir poz resim çekebilmiştim. Pilin bittiği işareti belirmişti. Kitabesine bakmak için, yontulu taşın yanına indim. Kitabe yoktu. Taş yöre taşı değildi. Taşocağından kesilmişti. Kabaca yontulmuştu. Akça bir taştan yontulmuştu…

Dönüş yolunda aklım karışmıştı. Bu mezarlar kimindi? Kimler, kimleri gömmüştü! Bu dağın başında bunca insanın bir anda ölmüş olabileceğini aklım almıyordu. Deprem, kırgın, ölüt olmazdı buralarda. Ne olabilirdi? Nasıl olmuş da burada unutulmuşlardı?

Ramazan ayıydı, boşa koydum dolmadı, doluya koydum almadı! Döndüm!

Yöreyle ilgili kaynakları tararken, bir gün jetonum (!) düştü! Kavalalı İbrahim Paşa, 1830‘lu yıllarda Gülek Boğazı’na saldırmıştı. Geçiti aşıp Kütahya’ya kadar, Osmanlı top-raklarını işgal etmişti. Daracık Gülek Boğazı’nı tutan Osmanlı Askerleri beklenmedik bir şekilde geri çekilmişlerdi. Konya’da tutanamamışlar ve Kütahya sırtlarına kadar çekiliş sürmüş! Kavalalı İbrahim’in İstanbul’a varması işten değildi. II. Mahmut Hünkar İskelesi Anlaşması ile Rusya’nın askeri desteğiyle İbrahim’i durdurabilmişti. Kütahya Anlaşması ile (1833) de Suriye ve Filistin’i Mısır’a vermişti. Tarihte bunu okurken, onur kırıcı bulmuştum!..

İşin gizini burada çözdüm! Kavalalı İbrahim Paşa, ordusunun bir kısmını Dümbelek Geçiti’nden geçirip, Osmanlı ordusunu arkadan kuşatmayı denemişti. Başarılı da olmuştu ki, Osmanlı ordusu, panik içinde Kütahya sırtlarına kadar çekilmek zorunda kalmıştı. (1830/31) Kavalalı İbrahim Paşa, Osmanlı ordusunun açığını yakalamıştı. Osmanlı’nın önem vermediği, az bir kuvvet bıraktığı Dümbelek Boğazı’nı zorlamıştı. Dümbelek Geçiti kabaca 2300-2400 m rakımlıydı. Yüksekti! Eskiden önemli bir geçitmiş. Ayrancı üstünden, İç Anadolu’ya en kestirme yol burasıymış. Kervancılarla Yörükler kullanırmış. I.Haçlı Seferinde Franklar bu geçiti kullanıp eşikteki vadiye yerleşmişler. Aslanköyün eski adı bu yüzden bin sene Efrenk kalmıştı. Bir de eşkıya bu boğazı sahipsiz diye severmiş…

Ereğli, Eti Tuvana Kırallığı’nın başkenti idi. Geçit o zamandan beri bilinirmiş. Meşhur Eti Sunu Kabartması, İvriz’in (Aydınkent) ardındaki yalçın  kayanın yüzündedir. Kavalalı İbrahim bunları araştırmış ve öğrenmiş! Osmanlı tahkimatına karşılık bu geçiti kullanmıştı. Geçitte az mevcutlu bir Osmanlı birliği varmış. Geçit’in Kır’a açılacağı Boğazın başında, 1831‘de eşitsiz ve ölümüne savaşmışlar! Osmanlı askeri birliği burada kırılmış. İbrahim’in ordusundan ölen Müslüman askerler de varmış. Hepsini buraya alelacele gömmüşler.

Acelelik mezarlardan belliydi. Toprak kazıldıkça çıkan taşların yassı olanları hece taşı, yuvarlak olanlar balbal taşı konulmuştu. Mezarlar birbirine bitişik kazılmıştır. Sarık biçimli, kabaca yontulu tek mezar taşı buraya yabancı kalmıştı. Sonradan konulmuş da olabilirdi.

İvriz Köy Enstittüsü mezunu bir dostum, resmi görünce, bu tip mezartaşını Nakşibendi mezarlarında gördüm demişti. Muhtemelen bir Osmanlı zabitinin mezar taşıydı. Taşı yanında getirmiş de olabilirdi.

Elimdeki tek mezarlık resmiyle ayrıldığım bu kalabalık mezar yıkıntısına ‘mezarlık’ mı, ‘şehitlik’ mi demeliydim? İkileme düşmüştüm! Sık aralıklı mezarlar, Dümbelek Geçiti’ni koruyan şehit Osmanlı Askerleri’nin mezarları olduğu kanısına vardım. Osmanlı arşiv kayıtlarını iyi tutarmış.1831 -1833 yılları arasındaki Osmanlı-Kavalalı (Mısır)  Savaşı kayıtlarını da tutmuşlardır. Dümbelek Boğazı’ndaki muharebenin de kayıtları olmalıdır. Bu kayıtlara erişmek ve araştırmak beni aşar!

Buraya ‘Perişan Mezarlık’ yerine, unutulmuş ‘ Yitik Şehitlik ‘ denilmesi daha uygun düşer! Şehitler unutulmuş! Şehitlere karşı kamu görevleri unutulmuş! İki yüz yıla yakın süre geçmiş! Arayan, soran, anımsayan birileri olmamış! Şehitler bu ıssız dağın başında ıssız kalmışlar! Unutulmuşlar!

Bu yitik ‘Şehitliğe’ bir çeki düzen verilmeli. Üzerine ‘Burası Şehitlik” diyen bir levha asılmalı. Seyrek de olsa gelip geçenler, vatanından canını esirgememiş bu isimsiz vatan evlatlarına bir fatiha okuyarak borçların ödesinler! Burada, ıssız dağın başında öylece yitik, öksüz bırakılmasınlar! Bunlar ‘meçhul şehit askerlerdir!

Ben anımsatma görevimi yaptım! Araştırıp gereğini yapmak Türkiye Cumhuriyeti’nin ilgili birimlerine düşer.

Eti Sunağı

Hitit Kaya Kabartması: Halkapınar ilçesine 17 km. uzaklıkta İvriz (Aydınkent) kaya kabartması. Çaybaşı adlı kaynağın üstündedir. MÖ.738’den Geç Hitit Çağı’ndan kalmadır. Ereğli Eti Tuvana Kıralı Varpalavas yaptırmış.Anıt 4.20-4.20 m ölçüsünde.Fırtına Tanrısı Tarhundas ile Tuvana Kıralı Varpalavas’ın sunu kabartmasıdır. Eti Tanrısına başak ve üzüm salkımı sunuluyor. İki figür arasına “Ben hâkim ve kahraman Tuvana Kıralı Varpalavas sarayda bir prens iken bu asmaları diktim. Tarhundas bolluk versin” yazılıdır. Kabartmanın 4.40×2.20 ölçeğinde ikinci örneği, Ambar Deresi‘ndedir.

Şehitlik ile bu kabartma arası kuş uçumu 30-35 km.dir.

Dümbelek Boğazı’nın girişi. Sağında ve solunda yüksek yamaçlar var. Üstte beyaz bulutlar. Yukarıya çıkınca, iki yamaç ile bir hizaya gelinmektedir…

Dümbelek Boğazı’nın dönemeçlerinden bir kısmı. İnişin solunda Tırtar köyü, sağında Aslanköy (Efrenk) kasabası vardır. Dönemeçler simit kırıkları gibi görünmektedir.

Mezarlığın bulunduğu, vuruşmanın yapıldığı yere çıkışın son aşama

Burası Perişan Mezarlık ya da Yitik Şehitlik (Çıkışa göre yolun solunda, esik içindedir.)

Kadraja bu kadarı sığabildi.

Toplam Okuma: 435 , Bugün: 2 

Hasip ÖZTÜRK

Hasip ÖZTÜRK

Mersin, 1943 doğumlu. Emekli öğretmen, avukat İşletme Yönetim uzmanı, Araştırmacı,yazar. "Fındıkpınar Bir Sevdadır" başlığı altında Kölemenlerden günümüze erişen Pazaryeri, Pazarkent geçmişli; Yörük ve Türkmenlerin 1400 metre irtifalı yaylağı Fındıkpınar merkezli araştırması; Keşli Türkleri-Ohunkeşlik köyü merkezli Yörükler araştırması vardır. Bursa Haber Gazetesi'nde 7 yıl kadar süren köşe yazarlığı yapmıştır. Öncelikle Türk tarihi,Yörük ve Türkmenlerin tarihi konusuyla ilgilenir..Toroslar'da Keşli Yörükleri ile yakından ilgilidir. Saliyazilari.blogspot.com adlı bloğu vardır. Eposta: [email protected]
Sosyal Medyada Paylaşın:
Etiketler:
Hasip Öztürk
Sponsorlu Bağlantılar
  • YENİ
Kalaycılık Üzerine

Kalaycılık Üzerine

20 Şubat 2021, Kalaycılık Üzerine için yorumlar kapalı
Ayaş Aşireti ve Ayaşlılar – Ankara Ayaş’a Bağlı Bayram Köyü

Ayaş Aşireti ve Ayaşlılar – Ankara Ayaş’a Bağlı Bayram Köyü

20 Şubat 2021, Ayaş Aşireti ve Ayaşlılar – Ankara Ayaş’a Bağlı Bayram Köyü için yorumlar kapalı
Bir Zamanlar Bir Hasan Turan Vardı

Bir Zamanlar Bir Hasan Turan Vardı

20 Şubat 2021, Bir Zamanlar Bir Hasan Turan Vardı için yorumlar kapalı
Çukurova, Turaç Senin Özkuşun

Çukurova, Turaç Senin Özkuşun

20 Şubat 2021, Çukurova, Turaç Senin Özkuşun için yorumlar kapalı
Nyenrode-Utrecht ve Runik Yazı

Nyenrode-Utrecht ve Runik Yazı

20 Şubat 2021, Nyenrode-Utrecht ve Runik Yazı için yorumlar kapalı
Mahkeme hükmünü verdi: “Tamgalar Kamuya Aittir”

Mahkeme hükmünü verdi: “Tamgalar Kamuya Aittir”

20 Şubat 2021, Mahkeme hükmünü verdi: “Tamgalar Kamuya Aittir” için yorumlar kapalı
Milis Yarbay Osman Ağa

Milis Yarbay Osman Ağa

20 Şubat 2021, Milis Yarbay Osman Ağa için yorumlar kapalı
Kudüs, Ey Kudüs!

Kudüs, Ey Kudüs!

20 Şubat 2021, Kudüs, Ey Kudüs! için yorumlar kapalı
Altıparmak-Muradiye-Çekirge Arasında Nostaljik Bir Gezinti

Altıparmak-Muradiye-Çekirge Arasında Nostaljik Bir Gezinti

20 Şubat 2021, Altıparmak-Muradiye-Çekirge Arasında Nostaljik Bir Gezinti için yorumlar kapalı
Bir Türkünün Hikâyesi: Nem Alacak Felek Benim

Bir Türkünün Hikâyesi: Nem Alacak Felek Benim

20 Şubat 2021, Bir Türkünün Hikâyesi: Nem Alacak Felek Benim için yorumlar kapalı
İngiltere-Türkiye Dayanışmasının Hedefleri

İngiltere-Türkiye Dayanışmasının Hedefleri

16 Şubat 2021, İngiltere-Türkiye Dayanışmasının Hedefleri için yorumlar kapalı
TV Dizilerinin Kültür Turizmine Katkısı ve Nilüfer’in  Kültür Turizmi Potansiyeli

TV Dizilerinin Kültür Turizmine Katkısı ve Nilüfer’in Kültür Turizmi Potansiyeli

14 Şubat 2021, TV Dizilerinin Kültür Turizmine Katkısı ve Nilüfer’in Kültür Turizmi Potansiyeli için yorumlar kapalı
Milli Mücadele Döneminde Bursa Basını

Milli Mücadele Döneminde Bursa Basını

14 Şubat 2021, Milli Mücadele Döneminde Bursa Basını için yorumlar kapalı
Bursa’da Kentlilik Bilincinin Oluşmasında Bursaspor’un Rolü

Bursa’da Kentlilik Bilincinin Oluşmasında Bursaspor’un Rolü

12 Şubat 2021, Bursa’da Kentlilik Bilincinin Oluşmasında Bursaspor’un Rolü için yorumlar kapalı
Seyāḥat-nāme’sinin Orijinal Nüshasına Göre Hacı Kāsım el-Bağdâdî’nin Bursa Seyahati

Seyāḥat-nāme’sinin Orijinal Nüshasına Göre Hacı Kāsım el-Bağdâdî’nin Bursa Seyahati

12 Şubat 2021, Seyāḥat-nāme’sinin Orijinal Nüshasına Göre Hacı Kāsım el-Bağdâdî’nin Bursa Seyahati için yorumlar kapalı
Bursa Beg-Sarayı’nın Yapılış Târihi ve Orhan Gâzî Döneminde İnşâ Edilen İlk Bölümleri

Bursa Beg-Sarayı’nın Yapılış Târihi ve Orhan Gâzî Döneminde İnşâ Edilen İlk Bölümleri

31 Ocak 2021, Bursa Beg-Sarayı’nın Yapılış Târihi ve Orhan Gâzî Döneminde İnşâ Edilen İlk Bölümleri için yorumlar kapalı
Uzakdoğu’nun Ölümsüzlük Meyvesi: ŞEFTALİ

Uzakdoğu’nun Ölümsüzlük Meyvesi: ŞEFTALİ

31 Ocak 2021, Uzakdoğu’nun Ölümsüzlük Meyvesi: ŞEFTALİ için yorumlar kapalı
I.Dünya Savaşı’ndan Milli Mücadele’ye Vatan Savunmasında Yenişehirliler

I.Dünya Savaşı’ndan Milli Mücadele’ye Vatan Savunmasında Yenişehirliler

28 Ocak 2021, I.Dünya Savaşı’ndan Milli Mücadele’ye Vatan Savunmasında Yenişehirliler için yorumlar kapalı
İncirgediği’nde bir Amerikalı

İncirgediği’nde bir Amerikalı

17 Ocak 2021, İncirgediği’nde bir Amerikalı için yorumlar kapalı
Çin’e giden ölümsüzlük; Nar

Çin’e giden ölümsüzlük; Nar

17 Ocak 2021, Çin’e giden ölümsüzlük; Nar için yorumlar kapalı
Sponsorlu Bağlantılar