Bursa’ya uçak düştü

Yazıda Hakimiyet Milletindir gazetesi Hakimiyet olarak kullanılmıştır. Başlıklarında görüleceği gibi Hakimiyet kelimesinde (^) işareti kullanılmamıştır. Çok zor şartlarda hurufat kutusundan harfleri bulup dizen, bazılarını bulamayan, bazen yeni bir haber için sil baştan tekrar harfleri dizen dizgicilere, yanlışları düzelten musahhihlere duyduğum saygıdan bazı hataları düzeltmedim.

Bursa’da bir havaalanı olduğunu, buraya Türk Hava Yolları uçaklarının İstanbul-Bursa arasında uçuş yaptıklarını okuduğum gazetelerden biliyordum.

Ellili yıllarda Bursa Türkiye’nin beşinci büyük kentiydi. Her ne kadar İstanbul’a yakın gözükse de  Mudanya’dan deniz yoluyla ulaşım beş saati buluyordu. Karayoluyla 8-9 saati buluyordu. En kısa ulaşım havayoluydu. Bursa-İstanbul arasında uçak seferleri yapılıyordu.

Bursa, Bandırma ve Eskişehir’de bulunan ana hava üsleri arasındaydı. Yanında da Yenişehir askeri havaalanı vardı.

Ellili yıllarda Bursa yerel basınında sinema konusunu araştırırken Bursa’da uçan dairelerin  görüldüğü ve ikisi şehir merkezinde, diğerleri de bugün şehirle bütünleşmiş yerlerde olmak üzere çok sayıda uçak kazasının olduğunu öğrendim.

Uçak kazalarının ikisi Bursalılar tarafından iyi bilinir. ANT gazetesi, o yıllarda kendi uçağını yapan, özel havayolu taşımacılığı yapan Vecihi Hürkuş’a ait olan bir uçakla promosyon ilanları dağıtmak ister. Havadan el ilanı dağıtılırken uçak günümüzde artık maalesef var olmayan Atatürk Stadyumu etrafında el ilanlarını atarken elektrik tellerine takılır ve düşer.

*

Derviş Taşman yıllar sonra Niyazi Menteş’e uçak kazasını şöyle anlatıyor (Bursa Hikayeleri-2, s:108-109)

“Yıl 1954, rakibimiz Hakimiyet’in satış olarak altında kalmamak için uğraşıyoruz. Kardeşim Recai Taşman, Hürkuş adındaki bir tayyare şirketinden iki kişilik üzeri açık uçak kiralar. Kendi de pilotun yanına kurulur ve başlarlar Bursa’nın üzerinden el ilanları atmaya. Günlerden Pazar, stadyumda önemli bir maç bitmiş, insanlar Altıparmak Caddesinde. Bizimkiler damları yalıyarak el ilanı atıyorlar. Ancak uçak SSK hastanesinin üstündeki elektrik tellerine takılarak Kültürpak boşluğundaki yere kapaklanıyor. Binlerce insanın gözleri önünde meydana gelen kaza, mucize biçiminde kabul edilmekte. Çünkü bir kolu kırılıp, kasığı zedelenen pilot, yüzde yüz ölümden dönerken, bizim sevgili biraderimiz Recai, kazadan küçük sıyrıklarla kurtuluyor. Kazayı hasta anneme duyurmamıştık. Bunu da anılarımız arasında buruk acı biçiminde muhafaza ettik.”

Diğeri 1959 yılında Fomora’ya düşen ve 29 kişinin ölümüne, onlarca kişinin yaralanmasına sebep olan ikinci kaza.

30 Nisan tarihli ANT gazetesi Hürkuş uçaklarının gösteri uçuşlarını haber yapar. Vecihi Hürkuş’un kurduğu “Hürkuş” acentası, çeşitli illerde tanıtım uçuşları yapar. Bursa’da basın mensuplarını uçakla uçururlar. (ANTgazetesi)

9 Mayıs günü ANT gazetesinin promosyonlarını havadan atarken uçak stadyumun yanındaki tellere takılır ve düşer. Pilot Fevzi ve gazeteci Recai Taşman yaralanır. Kaza yerel basında büyük yer alır. Bursa basınında yıllar boyu konuşulur.

11 Haziran tarihli Yeni Ant gazetesinde İstanbul-Bursa arası dolmuş yapan Hürkuş’a ait uçak havalandıktan sonra kaybolduğunu okuyoruz. Bu kayıp gazetelerce günlerce haber olur.

Gazetelerde çeşitli komplo teorileri yazılmaya başlar. 12 Haziran tarihli Hakimiyet, “Uçak Bolu’ya mı kaçırıldı?” 17 Haziran tarihli gazetede uçak Suriye’de mi manşeti ön sayfada yer alıyordu. Yeni Ant gazetesi de bu konuda rakibinden geri kalmaz. Pilotu Bulgar ajanı ilan eder.

Bu kayıp gazetelerce günlerce haber olur. Daha sonra unutulur. Aylar sonra uçak bulunur.

Kaybolan Hürkuş uçağı aylar sonra bulunur. Uçak Karacabey ormanlarına düşmüştür. Pilotun kafatası ve kemikleri uçaktan yaklaşık 1500 metre uzakta bulunur.

Kayıp pilotun Suriye, daha Bulgaristan’a kaçtığını iddia eden gazeteler maalesef bu yazdıklarını düzeltme ihtiyacı hissetmediler..

18 Kazım tarihli Hakimiyet gazetesinde İstanbul’dan Bursa’ya gelen yolcu uçağının iniş esnasında tekerleklerinin açılmadığını, pilotun sonunda gövde üzerine iniş yaptığını ve kazanın hafif atlatıldığını öğreniyoruz. Çok şükür bu kaza can kaybı olmadan atlatılır.

*

25 Temmuz 1957 günü Bursa’da feci bir uçak kazası olur. Bir jet uçağı Fomara Caddesi’ne düşer. İlk anda 29 kişi çarpma ve sonrasında çıkan yangında ölür. Çok sayıda yaralı vardır.

Bu olay yıllarca unutulmayacak ve anlatılacaktı. Kazazedeler ve ölenlerin yakınlarına ödenecek tazminatın gecikmesi yerel gazetelerde yazılacaktır, tabi muhalif gazetelerde.

Olaya şahit olan1951 doğumlu Recep Tiryakioğlu kazayı şöyle anlatıyor;

“Koğukçınar mahallesinde oturuyorduk. Birden büyük bir patlama oldu, evin kapısının iki kapısı da sallandı. Yalınayak sokağa fırladım. Şimdi Kent Meydanı denilen yer o zaman boş, çer çöp atılan yerdi. O alanın üzerinde yanmakta olan bir jet çok alçaktan uçarak, şu an kullanılmayan benzinliğin arka sokağında, Haşal Otel’in sahibi olan ailenin büyük evinin üzerine düştü. Büyük bir patlama oldu. Büyük ablam Şoförler Derneğinin hemen arkasında, çıkmaz bir sokakta oturuyordu. Henüz araziden yol geçmiyordu. Yalınayak büyük ablamın evine koşmaya başladım. Küçük ablam arkamdan ‘Nereye gidiyorsun’ diye o da arkamdan fırladı.

Koşa koşa Şoförler Derneği’nin bulunduğu sokağa geldiğimde polis yolu kesmiş, kimseyi salmıyordu. Bir fırsatını bulup aradan geçtim ve ablamın evine ulaştım. Ablamın evi bahçeliydi. Ablam kaza esnasında bahçede çamaşır yıkıyormuş. Olayın şokunda, şaşkın şaşkın bir yandan yıkadığı çamaşırları sıkıyor, bir yandan da bahçeye düşen bir uçak parçasına su atıyordu, metal parçadan buharlar çıkıyordu. Her tarafta uçaktan düşen bilyeler vardı.

Kısa bir süre sonra Kızılay kaza bölgesine çadırlar kurdu. Ablam kendine geldikten bir müddet sonra oradan ayrıldım. Otel sahibinin evi yandı ve kızlarının öldüğünü öğrendim. (Uçağın düştüğü Haşal ailesinden 7 kişi ve o an evde bulunan kızlarının nişanlısı ölür).

Mağdurların sıkıntısı bitmez.

1 Ağustos 1957 tarihli Hakimiyet gazetesinde tedavi gören bir hastanın iyileşmekte olduğu haberi yer alıyordu.

Çok sayıda vatandaş bu kazadan maddi açıdan büyük zarar görmüştür. Az zarar görenlere kısa zamanda ödeme yapılır. Ancak. Evleri, oteli yıkılanlar, zarar görenlerin zararlarının ödemesi gecikir.

15 Kasım tarihli Hakimiyet gazetede haber olur.

4 Ocak 1958 tarihli Milliyet gazetesinde geçen yılki önemli olaylar sayfasında küçük bir yer bulur.

Uçak kazasında ölenler için okutulan Mevlut 2 Eylül tarihli Yeni Ant gazetesinde haber olur.

• Ekrem Hayri PEKER

KAYNAKÇA

• ANT Gazetesi
• Bursa Hakimiyet Gazetesi
• Hakimiyet Gazetesi
• Kaldırım, Selen, Geçmişten bugüne Türk Hava Yolları
• Menteş, Niyazi, Bursa Hikayeleri-2, Bursa-1999
• Olay Gazetesi
• Yeni Ant Gazetesi