Nilüfer Tahtalı Köyü Şehitliği

Dr. İsmail YAŞAYANLAR /

Tahtalı Köy Bursa’nın Nilüfer ilçesine bağlı ve günümüzde Küçük Sanayi bölgesinin güneybatısında kalan köylerdendir. Şehire olan yakınlığı sebebiyle bugün mahalle statüsünde bulunan Tahtalı’nın tarihi oldukça eskiye dayanmaktadır. Osmanlı döneminde Rum ve Türk unsurların bir arada yaşadığı köyde, Yunan işgali sürecinde köy halkı arasında çeşitli sorunlar yaşanmıştır. Köyde yaptığımız sözlü tarih görüşmelerine göre işgal sürecinde köyde bulunan Rumların, Yunan askerlerinden de güç alarak Türklere kötü muamelede bulunmaya başladıkları bilinmektedir. Hatta bu kötü muamele öyle bir noktaya gelmiştir ki ahaliden pek çok Türk aile dağa kaçmak durumunda kalmıştır. İşte bu noktada yazımızın esas konusu gündeme gelmektedir.

Türk ailelerinin pek çoğu köyü terk etse de, bir kısmının köyde kalmaya devam ettiği söylenmektedir. Tahtalı’da bulunan Yunan birliklerinin belirli bir süreliğine Mudanya’ya gittiği bir dönemde Kayapa’lı Türk eşkıyaların Tahtalı’ya gelerek burada bulunan kiliseyi yakıp-yıktığı, hatta bazı Rumları öldürdükleri rivayet edilmektedir. Bunun üzerine de Yunan askerleri köyde kalan Türk ahâlîden ellerine geçirdiklerini öldürmüşlerdir. Bu olayda öldürülen kişiler ise bugün Şehitlik olarak isimlendirilen mezarlıkta medfûndurlar.

Tahtalı Köyü Şehitliği, eşine sıkça rastlanmayan mezar taşı örneklerini barındırmaktadır. Şehitliği sıradan bir köy mezarlığından ayıran özellik ise ayak şâhidelerinin üzerinde, ölen kişinin hangi silahla şehit edildiğinin işlenmiş olmasıdır. Şehitlikte bulunan ayak şâhidelerine işlenmiş olan silah motifleri kılıç, kama, ağaç baltası, tüfek ve süngüdür.

Taşlarda kullanılan motiflerden ağaç baltası özellikle farklı bir yorum ortaya çıkarabilir. Köyün adıyla ilişki kurarulduğunda gelirin yaygın olarak tahtacılıktan yani ormancılıktan kazanıldığı düşünülebilir. Ayak şâhidesine işlenen tahta baltası kişinin mesleği ile ilintilendirilebilir. Fakat köy günümüzde sık ormanların bulunduğu bir bölgede bulunmamaktadır. Yapılan sözlü tarih görüşmelerinde ise köyün son yüz yıllık temel geçim kaynakları arasında ormancılık hiç sıralanmamıştır. Ağaç baltası ile ilgili farklı yorumlar mezar taşları okunduktan sonra son bulmuştur. Çalı Köy’lü Hacı Hasan Ağa’nın Yunan askerleri tarafından balta ile şehit edildiği şâhidesine yazılmıştır.[1] Böylece ayak şahidelerinde bulunan balta motifinin köyün ismiyle ilişkilendirilmemesi gerektiği görülmüş oluyor.

Şehitlikte baş ve ayak şâhidesi olarak ayırmaksızın toplam 21 şâhide mevcuttur. Yapılan görüşmelerde eskiden daha çok şâhidenin olduğu, bir kısmının çalındığı ifadeleri yer almaktadır. Şehitlik bugün oldukça bakımsız bir durumda bulunmaktadır ve şâhidelerin pek çoğu dağınık bir vaziyettedir. Daha önce bilinçsiz şekilde bazı taşların boyanması, bazı taşların ise alçıyla sıvanması çalışmamız için büyük bir zorluk oluşturmuştur. Yapılan bu uygulamalar sebebiyle bir kısım taş okunamaz durumdadır. Pek çok şâhidenin tarih satırı toprağa gömülü olduğu için hepsinin tarihini tespit etmek mümkün olmamıştır. 3 baş şâhidesinde Rûmî 1338 tarihi bulunuyorken, diğer bir baş şâhidesinde ise Milâdî 1928 tarihi bulunmaktadır. Milâdî 1928 tarihli taş ise tarihsel yönden bir karışıklığa sebep olmaktadır, çünkü 1928 yılında Yunan işgali söz konusu değildir, üstelik bu tarihte Mübâdele Antlaşmaları yapıldığından Rum unsurlar da bulunmamaktadır. Diğer taşlardaki Rûmî 1338 tarihi Milâdî 1922 tarihine tekâbül etmektedir. Muhtemelen Milâdî 1928 tarihli taş, daha sonra yaptırılmış ve taşın yaptırıldığı tarih üzerine işlenmiştir.

Şehitlikte bulunan 21 şâhideden 9’u baş şâhidesidir ve bunların 2’si kadınlara aittir. Geri kalan 12 şâhide ise ayak şâhidesidir. Baş şâhideleri başlıklarına göre şöyle gruplandırılmaktadır; 3 sarıklı, 4 fesli ve 2 kadın şâhidesi. Ayak şâhidelerinden işlenen motifler ise şöyle sınıflanmaktadır; 5 hayat ağacı, 2 ağaç baltası, 1 kılıç, 3 tüfek ve 1 kama.

Şehitlikte Bulunan Şâhideler

Katalog No: 1

Resim No: 1

Bulunduğu Yer: Tahtalı Köyü Şehitliği

İnceleme Tarihi: 06.05.2012

Kimliği: Kadri Ağa Halilesi Emine Hatun

Vefat Tarihi: –

Kitabe: Hüve’l Bâkî

Tahtalı Karyesinden bir Rum

Tarafından şehîd edilmiş Kayapa

Karyeli Kadri Ağa

Halîlesi Emine Hatun

(Tarih satırı toprağa gömülü)

Katalog No: 2

Resim No: 2

Bulunduğu Yer: Tahtalı Köyü Şehitliği

İnceleme Tarihi: 06.05.2012

Kimliği: Hacı Ömer Ağa

Vefat Tarihi: –

Kitabe: Âh Mine’l Mevt

Tahtalı ahâlî-i Rumları

Ve Yunan askerleri elinde

Bacaklarından süngülenen

Ve kollarından vurularak

Atılan Çalı Köylü Hacı

Ömer Ağa ruhuna Fâtihâ

(Tarih satırı toprağa gömülü)

Katalog No: 3

Resim No: 3

Bulunduğu Yer: Tahtalı Köyü Şehitliği

İnceleme Tarihi: 06.05.2012

Kimliği: Hacı Emin torunu Molla İsmail Ağa

Vefat Tarihi: –

Kitabe: Âh Mine’l Mevt

Yunanlılar tarafından

Şehîd edilen Çalı

Karyesinden Hacı

Emin torunu Molla

İsmail Ağanın

Ruhuna Fâtihâ

(Tarih satırı toprağa gömülü)

Katalog No: 4

Resim No: 4

Bulunduğu Yer: Tahtalı Köyü Şehitliği

İnceleme Tarihi: 06.05.2012

Kimliği: Ahmed oğlu Mehmed Ağa

Vefat Tarihi: R.10 Eylül 1338/M.10 Eylül 1922

Kitabe: Hüve’l Bâkî

(Tahrip olmuş) kahve içiyor iken

geldiğinde Yunanlılar tarafından

tüfeng ve süngü

ile şehîd edilen

(Tahrip olmuş) bayırlı Ahmed

oğlu Mehmed Ağa Ruhuna Fatiha

10 Eylül 1338

Katalog No: 5

Resim No: 5

Bulunduğu Yer: Tahtalı Köyü Şehitliği

İnceleme Tarihi: 06.05.2012

Kimliği: Mehmed Ağa kerîmesi Azîme Hanım

Vefat Tarihi: –

Kitabe: Âh Mine’l Mevt

Nafile kadere ecel (tahrip olmuş)

düşürdün canıma âh-ü figân

(Satır tahrip olmuş)

(Tahrip olmuş) Tahtalı karyesinden

bir dal ve gülleri derilmiş Mehmed Ağa

Kerîmesi Azîme Hanım ruhuna Fâtihâ

(Tarih satırı toprağa gömülü)

Katalog No: 6

Resim No: 6

Bulunduğu Yer: Tahtalı Köyü Şehitliği

İnceleme Tarihi: 06.05.2012

Kimliği: Durûb oğlu Hacı Hasan Ağa

Vefat Tarihi: H.1341/R.1338/M.1922

Kitabe: Hüve’l Bâkî

Yunan askerleri tarafından Tahtalı’da balta ile

Şehîd edilen Çalı

Karyesinden Durûb

Oğlu Hacı Hasan Ağa ruhuna

Fâtihâ 1341

1338

Katalog No: 7

Resim No: 7

Bulunduğu Yer: Tahtalı Köyü Şehitliği

İnceleme Tarihi: 06.05.2012

Kimliği: Halil oğlu Hüseyin Ağa

Vefat Tarihi: M.1928[2]

Kitabe: Âh Mine’l Mevt

Beni kıl mağfiret ey Yezdân

bî hakk-ı arş-ı a’zam nur-ı kur’an

Gelüb kabrimi ziyâret eyleyen ihvân

Edeler ruhuma Fâtihâ ihsân

Tahtalı karyesinde Rum elinden buldu ölümü

Halil oğlu Hüseyin Ağa ruhuna Fâtihâ

Sene 1928

Katalog No: 8

Resim No: 8

Bulunduğu Yer: Tahtalı Köyü Şehitliği

İnceleme Tarihi: 06.05.2012

Kimliği: Kollukçu Mehmed oğlu Mustafa Ağa

Vefat Tarihi: R.8 Eylül 1338/M.8 Eylül 1922

Kitabe: Âh Mine’l Mevt

Yunanlılar tarafından dağa

Kaldırılub fecî bir halde

Şehîd edilen Çalı Karyesinden

Kollukçu Mehmed oğlu

Mustafa Ağa ruhuna fatiha

8 Eylül 1338

Katalog No: 9

Resim No: 9

Bulunduğu Yer: Tahtalı Köyü Şehitliği

İnceleme Tarihi: 06.05.2012

Kimliği: Mehmed oğlu ?

Vefat Tarihi: –

Kitabe: Ah Mine’l Mevt

Ziyâretden murâd bir dûadır

Bugün bana ise yarın sanadır

(Toprağa gömülü) Mehmed oğlu

(Şahidenin geri kalanı toprağa gömülü)

Sözlü Tarih Görüşmeleri

1.Hüseyin Uslu (1933)

– Köyünüzde bulunan şehitlik hakkında büyüklerinizden duyduklarınızı bize anlatır mısınız?

– Türklerle Rumlar bizim köyümüzde ortaklaşa yaşıyorlarmış Yunan işgalinden önce. İşgal iki buçuk sene sürmüş, bu sürede Rumlar şımarmışlar, bizim Türklere hakaret etmişler, kötü davranmışlar. Rumlarla ara bozulunca bütün köy dağa kaçmış. Şehitlikte yatanlar dağa çıkmayanlar. Bilmem doğru mu ama onlara fırsatçı derlerdi. Burada kalanlar yağmacı gibi derlerdi.

– Peki neden öldürmüşler köyde kalan Türkleri?

– Burada Rum kilisesi vardı, Türkle onu yakmışlar-yıkmışlar. O yüzden Yunan birlikleri buradaki Türkleri öldürmüş.

–Çok taş var mı şehitlikte?

– Artık çok yok. Eskiden daha çok vardı, yok oldular. Çalındı çoğu.

2.Vahit Oktay (1950)

– Köyünüzde bulunan şehitlik hakkında büyüklerinizden duyduklarınızı bize anlatır mısınız?

– Eskiden bizim burada ve İnkaya’da Yunan karakolu varmış. Buradaki asker Mudanya’ya gitmiş. Onlar gidince Kayapa’nın meşhur eşkıyaları varmış eskiden, onlar gelmiş buraya, yakıp-yıkmışlar. Rumlardan bazı kişileri öldürmüşler. Yunan askeri bunu duyunca köyde yakaladığı bütün Türkleri öldürmüş. Benim dedem de orada yatıyor. Süngü ve tüfekle öldürülmüş. [3]

– Dedenizin ismi neydi?

– Mehmet

–Yalnızca Tahtalı Köyü’nden mi şehit var orada?

– Hayır. Çalı’dan da var, Kayapa’dan da var.

İsmail Yaşayanlar

DİPNOTLAR

[1] Bkz. 6 numaralı şâhide.

[2] Tarih ile ilgili problem yazıda ele alınmıştır. Ölüm tarihi R.1338/M.1922 olmalıdır. Şâhide muhtemelen sonradan yaptırılmış ve üzerine yapıldığı tarih işlenmiştir.

[3] Bkz. 4 numaralı şâhide.

FOTO GALERİ–>

Toplam Okuma: 4,934 , Bugün: 4

Yazar
Son Yazılar

Dr. İsmail YAŞAYANLAR

Dr. Öğr. Üyesi İsmail Yaşayanlar / Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü’nden mezun oldu (2010). Aynı üniversitenin Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Yakınçağ Tarihi Bilim Dalı’nda “19. Yüzyılda Kirmasti (Mustafakemalpaşa) Kazası’nın Sosyo-Ekonomik Durumu” isimli çalışması ile yüksek lisansını (2012), “Sinop, Samsun ve Trabzon’da Kolera Salgınları, Karantina Teşkilatı ve Kamu Sağlığı Hizmetleri (1876-1914) isimli çalışmasıyla da doktorasını (2015) tamamladı. Halen Düzce Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü’nde görev yapmakta olup, çalışmaları genel olarak yakınçağ döneminde Osmanlı sosyo-ekonomik ve kent tarihi konularına odaklanmıştır. | E-Posta: [email protected]