1899’da Bursa ve çevresini dolaşan Bulgar Kinçov, 93 Harbi Balkan göçmenlerinin yerleştirilmesinden sonraki demografik görüntüyü şöyle özetlemiştir: “Bursa son yıllarda aldığı göç ile öylesine büyüdü ki, nüfusu neredeyse ikiye katlandı. Bu konuda sağlıklı bir rakam veremesem de tahminlere göre 80.000’lere ulaştı. Türk-Rus Savaşı’ndan sonra Bulgaristan ve Dobruca’dan kitleler halinde gelen Müslümanların, göç etmesi sonucu birkaç ay gibi kısa bir sürede 40.000 kadar muhacir şehre yerleştirildi.

MUHACİRLER

Rus-Osmanlı savaşından önce, şehrin batı ucundaki verimli Bursa Ovası’nda çok az yerleşim varmış, ancak göçlerle durum çok değişmiş. Türkiye’nin savaştan sonra yitirdiği bütün bölgelerden, büyük bir Müslüman kitlesi buraya akın etmiş ve nüfusu %30 artırmanın ötesinde bölgeyi de olağanüstü renkli kılmıştır. Halkının çoğunluğunu bölgenin yerlisi olan Müslüman Türklerin oluşturduğu Bursa’ya, Kuzey Bulgaristan’dan yeni göç etmiş Türkler de katılarak ovada yaşayan nüfusu ikiye katlamıştır.

GÖÇMEN ŞEHRİ

Bursa çevresinde pek çok Çerkez ve Tatar köyü vardır. Bu köylerin sakinleri; önce Rusya’dan Bulgaristan ve Dobruca’ya, daha sonra Kars ve Batum’a, son olarak da Bursa ve çevresine gelerek göç yolculuklarını tamamlamışlardır. Ayrıca, Bosna’da göç eden Boşnak ve Bulgaristan’dan göç eden Pomakların oluşturduğu sıra köyler de vardır. Nüfusun küçük bir bölümünü oluşturan Hıristiyanlar; denize yakın yerler ile çevresinde yaşayan Rumlar, ovanın iç kesimleri ile çevresinde yaşayan Karamanlılar ve daha çok Bursa ile kasabalarında yaşayan Ermenilerden oluşmaktadır. Yahudilerin büyük çoğunluğu ise Bursa’da yaşar.

4 BİN RUM, 8 BİN ERMENİ

Ovanın batı ucunda Bulgarlar yaşar. Manyas Gölü yakınında iki Rus Kazak köyü de vardır. Bunlardan güneybatı kısmındaki köy 200 haneli olup geçimlerini balıkçılıkla sağlar. Diğeri ise Romanya Dobrucası’ndan göç eden 100 haneden ibarettir. Bursa nüfusu, 8.000 Ermeni, 4.000 Rum ve Karamanlı, 2.000 Yahudi ve 81.000 Müslüman Türk’ten oluşmaktadır. Rus-Osmanlı Savaşı ile gelen göçmenler yeni ve büyük mahalleler oluşturmuştur.

Gündem16 Dergisi, Aralık 2015