Quantcast
Malta’ya sürülmeden Samsun’a – Belgesel Tarih

Ekrem Hayri PEKER
Ekrem Hayri  PEKER
Malta’ya sürülmeden Samsun’a
  • 25 Kasım 2018 Pazar
  • +
  • -
  • Ekrem Hayri PEKER /

Loading

Atatürk’ün İstiklal Harbi’ni kazanması, I. Dünya Savaşı galiplerinin planlarını bozması, Sevr yerine Lozan Antlaşması sonrasında Osmanlı’nın bakiyesini üzerinde emirlik, krallık kurmayıp, Türkiye Cumhuriyetini kurması; bununla yetinmeyip ülkeyi çağdaşlaştırarak “Muassır medeniyet seviyesi”nin yolunu açması sadece İngilizleri üzmedi. Savaş esnasında emperyalistlerle işbirliği yapanların, padişahlığın, sonra hilafetin kaldırılarak şeri devletten çağdaş devlet anlayışına geçilmesi, ülke içindeki muhalifleri de çok üzdü.

1950’lerden sonra bazı tarikatlar Atatürk düşmanlığını açığa vurdular. NATO’ya girmemizden sonra bu 1970’lerde Suudi Arabistan’la işbirliği yaparak hızla bu alana girdi. ABD-İngiliz ortaklığının çevirdiği ilk filmi 15 Temmuz’da gördük. Dizinin diğer bölümlerini de zamanla göreceğiz. Günümüz tarikatları içinde siyasete bulaşmayanı yok denecek kadar az. Siyasete bulaşanlarında dış güçler tarafından nasıl kullanıldığını görüyoruz.

Cumhuriyetin kurucusu iki konuda hiç taviz vermedi. Malta’ya sürülenlere sahip çıktı ve daha savaş bitmeden Malta sürgünlerini kurtardı. Bunun için Anadolu’daki İngilizleri tutuklattı. Bu konuda hiç taviz vermedi. İngilizlerin çeşitli tekliflerini “Hepsi bırakılacak” diye reddetti. Sonunda İngilizler hepsini serbest bırakmak zorunda kaldılar.

Diğeri de “Ermeni komitacılar” tarafından şehit edilenlerin ailelerine sahip çıktı.”İzmir Suikasti” vakasına kadar İttihat ve Terakki mensuplarını dışlamadı, hepsine sahip çıktı.

Atatürk, Malta’ya sürülenleri dışlamadı. Aksine sahip çıktı, ordunun ve devletin üst kademelerinde görevlendirdi.

“Ermeni Kırımı” iddiasıyla Malta’ya sürülenlerin hiçbirisi bu suçlamayla yargılanmadı. Zira İstanbul’u işgal edenler işbirlikçilerine rağmen bu konuda ne İstanbul’da, ne Londra’da, ne de Paris’te belge bulamadılar. ABD’den bu konuda yardım istedilerse de “YOK” cevabını aldılar. Savaş sırasında yazdırılan mavi kitaplar, beyaz kitaplar bu konuda hiçbir işe yaramadı.

Bütün yaşananlara rağmen, emperyalistler ve günümüzdeki dinci ve liberal görünümlü işbirlikçileri Atatürk’ün İngilizlerin adamı yaftasıyla karalamaya utanmadılar.

Ülkemizde Malta sürgünleri üzerine en detaylı araştırmayı emekli Büyükelçi Bilal N. Şimşir yapmıştır.  Bilal Şimşir, İngiliz belgeleri üzerine yaptığı araştırmaların sonucunda bulduğu sürüleceklere ait bir belgede Mustafa Kemal Paşa’nın da adını buldu. Şimşir, bu belgeyi 1973 yılında yazdığı “İngiliz Belgelerinde Atatürk, Cilt I, s:3-4, no:1, TTK Yayınları, Ankara, 1973) bu belgeyi yayınlamıştır.

Mustafa kemal Paşa, Samsun’a çıkmasından 80 gün önce İngilizlerin hazırladığı kara listede yer almıştır. İngiliz haberalma subayı Yüzbaşı Hoyland’ın hazırladığı 28 Şubat 1919 günlü büyük kara listede Mustafa Kemal Paşa’nın da adı da  vardır. Paşanın adı, İstanbul’da bulunan ve “azledilip sürülecek”kişilerin başında yer almaktadır. Onun arkasında yer alanlar; Yaveri Cevat Bey(Gürer), Yarbay Kel Ali (Çetinkaya), Halil Paşa (Killi),Kâzım Karabekir Paşa, İsmet Bey (İnönü) ve daha bir çok Türk subayının adı yer alıyordu.

Bu kara liste İstanbul’daki İngiliz Haberalma Merkezinden Londra’ya, Askeri Haber Alma başkanlığına yollanmıştır. Oradan 12 Nisan 1919 günlü bir yazıyla İngiliz Dışişleri Bakanlığı’na iletmiştir.

Kararın uygulamaya geçilememesinin en başta gelen sebebi, İngilizlerin yazışmalarla çok vakit kaybetmesidir. Mustafa Kemal Paşa ve arkadaşlarını kapsayan kara liste, İstanbul’dan Londra’ya gönderilinceye kadar epeyce zaman geçmiştir.  İngiliz Dışişleri Bakanlığı ise hazırlıktan bir buçuk ay sonra ulaşmıştır. Sonra, o günlerde İngilizler o kadar çok kara listeler hazırlamışlardı ki, listelerdeki bütün kişileri aynı anda yakalamak olanaksız derecede güçtü. Hangi listeden işe başlayacaklarını, önce kimi tutuklayacaklarını adeta şaşırmış gibidirler. İngilizler tutsaklarına kötü davranmaktan sanık kişilere öncelik vermişlerdir. (s.75-76)

Atatürk, Rauf Orbay’ın Meclis İngilizler tarafından basıldığında İstanbul’dan kaçması için telgraf çekmiş ve para göndermiştir. Ancak Rauf Orbay, işgal altında bir şehirde meclisin çalışamayacağını göstermek için kaçmamıştır. Bu olaydan sonra milletvekilleri Atatürk’ün çağrısı üzerine Ankara’ya gittiler. Milli Mücadele Anakara^da toplanan TBMM tarafından yürütülmüştür.

İngiliz Büyükelçisi Türkiye’deki etkin yerlerdeki kişiler üzerine Londra’ya gizli bir rapor gönderir. 11 ocak 1928 tarihinde Londra’ya gönderdiği “İleri Gelen Türk Şahsiyetleri-Leading Turkısh Personalities” başlıklı gizli raporunda Malta’da zulüm görmüş kişilerin adları yer almaktadır.

Raporda yer alan kişiler:

-Mustafa Abdülhalik (Renda)

-Ahmet Ağaoğlu

-Ali Bey (Çetinkaya)

-Ali Fethi Bey (Okyar)

-Ali Cenani Bey

-Ali Sait Paşa (Alpaytogan)

-Hüseyin Cahit Bey (Yalçın)

-Hüseyin Rauf Bey (Orbay)

-Celal Nuri Bey (İleri)

-Cevat Paşa (Çobanlı)

-Rahmi Bey

-Mehmet Sabri Bey (Toprak)

-Şükrü Kaya Bey

İngiliz Büyükelçisi Clerk, Musul probleminin çözülmesinden sonra Türk-İngiliz ilişkilerini geliştirmek için büyük çaba harcar. Ancak bir yanda Cemiyet-i Akvam vasıtasıyla meselenin İngilizlerin isteğine göre çözülmesinin yarattığı sıkıntı bir yana, elçi nereye kafasını çevirse devlet yönetiminde bulunan Malta sürgünleriyle karşılaşır. Meclis dışişleri komisyonu başkanı Malta’ya İngilizler tarafından sürülmüş olan Şükrü Kaya’dır.

Elçi George Clerk, Türkiye Üzerine 1928 Yıllık raporunda Türkiye ile ilişkilerini geliştirmeye çalıştıklarını anlatarak; “işgal günlerinden beri süren Türklerin İngiltere’ye karşı olan tutumları değişmeye başladı. Ama şüphe devam ediyor. Kabinenin yarısı eski Malta sürgünlerinden oluşuyor”.

İngilizlerle olan soğukluk, II. Dünya Savaşı öncesi Avrupa’daki gidişatı gören Mustafa Kemal Atatürk’ün Londra’ya Fethi Okyar’ı Büyükelçi atamasıyla ortadan kalkar. Atatürk, bu atamayla Almanya’yı da Türkiye’nin kendileriyle aynı safta olmayacağı konusunda uyarmış oluyordu.

 KAYNAKÇA:

-Ahmad, Feroz, İttihat ve Terakki, İstanbul-2010

-Akşin, Sina, İstanbul Hükümetleri ve Milli Mücadele, İstanbul-2004

-Apak, Rahmi, Yetmişlik Bir Subayın Hatıraları, Ankara-1988

-Aydemir, Şevket Süreyya, Enver Paşa, İstanbul-1975

-Bardakçı, Murat, Talat Paşa’nın Evrak-ı Metrukesi, İstanbul-2013

-Bozkurt, Abdurrahman, İtilaf Devletlerinin İstanbul’da İşgal Yönetimi, Ankara-2014

-Çiçek, Hikmet. Dr.Bahattin Şakir, İstanbul-2007

-Enver Paşa’nın Anıları, Hazırlayan: Halil Erdoğan Cengiz, İstanbul

-Halaçoğlu, Yusuf, Ermeni Tehciri, İstanbul-2010

-Kabacalı, Alpay, Talat Paşa’nın Anıları, İstanbul-2011

-Kandemir, Feridun, Rauf Orbay, İstanbul-1965

-Karaköse, Nejdet, Nuri Paşa, İstanbul-2012

-Kutay, Cemal, Rauf Orbay, Hayat ve Hatıratım, İstanbul-1997

-Mardin, Şerif, Jön Türklerin Siyasi Fikirleri (1895-1908), İstanbul-1992

-Sorgun, Taylan, Halil Paşa, İttihat ve Terakki’den Cumhuriyete Bitmeyen Savaş, İstanbul

-Sorgun, Taylan, Mütareke Dönemi, İstanbul-2007

-Şimşir. B.N, Osmanlı Ermenileri, Ankara-2011

– Şimşir. B.N,Malta sürgünleri, Ankara-1985

-Tetik, Ahmet, Teşkilat-ı Mahsusa, İstanbul-2014

-Ulubelen, Erol, İngiliz Gizli Belgelerinde Türkiye, İstanbul-1967

-Yalçın, Küçük, Gizli Tarih, İstanbul-2006

SÜRGÜN LİSTESİ

İsimSürgün dönemiRütbesi, görevi
Ali İhsan Sabis29.Mar.19 6. Ordu komutanı
İbrahim Ahmet29.Mar.19Ali İhsan Paşa’nın emir onbaşısı, tutuklanan komutanından ayrılmamış, gönüllü sürgüne gitmiştir
Abdülgani Bey28.May.19Yarbay
Ahmet Bey28.May.19eski Sivas Valisi
Ahmet Cevat Bey28.May.19albay, İstanbul merkez kumandanı
Ahmet Haydar Bey28.May.19binbaşı
Ahmet Muammer Bey28.May.19eski Konya valisi
Ahmet Nesimi Bey28.May.19eski Hariciye Nazırı
Ahmet Tevfik Bey28.May.19albay
Ali Fethi Okyar28.May.19eski Dahiliye Nazırı, Sofya sefiri, mebus
Atıf Bey28.May.19Ankara mebusu
Celal Bey28.May.19Albay
Cemal Efendi28.May.19Yüzbaşı
Faik Bey28.May.19eski Merzifon kaymakamı
Fazıl Berki Tümtürk28.May.19eski Çankırı mebusu
Ferit Bey28.May.19İttihat ve Terakki katibi
Gani Bey28.May.19İttihatçı
Habip Bey28.May.19Bolu mebusu
Hacı Ahmet Paşa28.May.19Enver Paşa’nın babası
Doktor Halil Bey28.May.19Yüzbaşı
Hasan Fehmi Bey28.May.19Sinop mebusu
Ürgüplü Mustafa Hayri Efendi28.May.19Şeyhülislam
Hazım Bey28.May.19Binbaşı
Hilmi Bey28.May.19Kırklareli Mutasarrıfı
Hoca Rıfat Efendi28.May.19İttihat ve Terakki temsilcisi
Hüseyin Cahit Yalçın28.May.19İstanbul mebusu, gazeteci
Hüseyin Kadri Bey28.May.19Karesi mebusu
İbrahim Bedrettin Bey28.May.19Diyarbakır Valisi
İbrahim Hakkı Bey28.May.19binbaşı
İsmail Canbulat28.May.19eski Dahiliye Nazırı
Kemal Bey28.May.19Belli değil
Macit Bey28.May.19Divan-ı Muhasebat Memuru
Mazlum Bey28.May.19Binbaşı
Mehmet Sabit Sağıroğlu28.May.19eski Sivas Valisi
Sabri Toprak28.May.19Saruhan Mebusu
Mehmet Tevfik Bey28.May.19Yarbay, Kaymakam
Memduh Bey28.May.19eski Musul Valisi
Mithat Şükrü Bleda28.May.19eski Maarif Nazırı, Burdur Mebusu, İttihat ve Terakki Genel Sekreteri
Mustafa Asım bey28.May.19eski Of Mutasarrıfı
Mümtaz Bey28.May.19Emekli Yarbay
Nevzat Bey28.May.19Yüzbaşı
Ömer Bey28.May.19Binbaşı
Rahmi Arslan28.May.19eski İzmir Valisi
Rıza Hamit Bey28.May.19Bursa Mebusu
Saip İbrahim Pirzade28.May.19Şurayı Devlet Reisi, Nazır
Salah Cimcoz28.May.19İstanbul Mebusu
Sami Bey28.May.19Albay
Süleyman Numan Paşa28.May.19Ordu Sıhhiye Müfettişi
Süleyman Sudi Bey28.May.19Tokat Mebusu
Şerafettin Efendi28.May.19Yüzbaşı
Şükrü Kaya28.May.19Mülkiye Müfettişi
Tahir Cevdet Bey28.May.19eski Ankara Valisi
Tevfik Hadi Bey28.May.19Siyasi Polis Müdürü
Mehmet Ubeydullah Hatipoğlu28.May.19İzmir mebusu
Veli Necdet Bey28.May.19Dahiliye Nazırlığı Müsteşarı
Yusuf Ziya Bey28.May.19Emekli Binbaşı, İttihat ve Terakki Üyesi
Zekeriya Zihni Bey28.May.19eski Edirne Valisi
Cihangirzade İbrahim Bey02.Haz.19Güneybatı Kafkasya Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı
Alibeyzade Mehmet Bey02.Haz.19Güneybatı Kafkasya Cumhuriyeti Kars valisi
Cihangirzade Hasan Han02.Haz.19Güneybatı Kafkasya Cumhuriyeti Savunma Bakanı
Cihangirzade Aziz Bey02.Haz.19Güneybatı Kafkasya Cumhuriyeti Adalet Bakanı
Mehmetoğlu Muhlis Bey02.Haz.19Güneybatı Kafkasya Cumhuriyeti PTT Genel Müdürü
Matvey Radjinski02.Haz.19Güneybatı Kafkasya Cumhuriyeti Rus Şura üyesi
Musa Salah Bey02.Haz.19Güneybatı Kafkasya Cumhuriyeti Polis Müdürü
Pavlo Camusev02.Haz.19Güneybatı Kafkasya Cumhuriyeti Rum Şura Üyesi
Tevhidüddin Mamiloğlu02.Haz.19Güneybatı Kafkasya Cumhuriyeti Emniyet Müdürü (Orenburglu Kazak Türkü)
Stefani Vafiades02.Haz.19Güneybatı Kafkasya Cumhuriyeti Rum Şura Üyesi, Sosyal Yardım Bakanı
Yusufoğlu Yusuf Bey02.Haz.19Güneybatı Kafkasya Cumhuriyeti Şura Üyesi, Gıda Bakanı
Abbas Halim Paşa21.Eyl.19Prens, Eski Nafia Nazırı,  Sadrazam Sait Halim Paşa’nın kardeşi.
Ahmet Ağaoğlu21.Eyl.19Afyonkarahisar mebusu, Darülfünün hocası, yazar
Ali Münif Bey21.Eyl.19eski Nafia Nazırı
Hacı Adil Bey21.Eyl.19mebus
Halil Menteşe21.Eyl.19İttihat ve Terakki üyesi
Hüseyin Tosun21.Eyl.19Milli Telgraf Ajansı sahibi ve müdürü
Kara Kemal21.Eyl.19eski İaşe Nazırı
Mahmut Kamil Paşa21.Eyl.195. Ordu Komutanı
Sait Halim Paşa21.Eyl.19Prens, eski Sadrazam
Ziya Gökalp21.Eyl.19Ergani-Maden Mebusu, Darülfünün hocası, yazar
Mehmet Arif Bey28.Oca.20Binbaşı
Nuri Bitlisi28.Oca.20Çavuş
Faik Kaltakkıran22.Mar.20mebus
Ahmet Şevket Bey22.Mar.20İstanbul Müstahkem Mevki Komutanı
Cemal Mersinli22.Mar.20ordu komutanı
Çürüksulu Mahmut Paşa22.Mar.20komutan
Hasan Tahsin Uzer22.Mar.20eski Şam ve Erzurum valisi
Hüseyin Rauf Orbay22.Mar.20eski Bahriye Nazırı, Sivas mebusu
İsmail Cevat Çobanlı22.Mar.20komutan
Mehmet Esat Işık22.Mar.20askeri tabip
Mehmet Şeref Aykut22.Mar.20
Kara Vasıf(Mustafa Vasıf Karakol)22.Mar.20Karakol Cemiyeti’nin kurucusu
Köstenceli Numan Usta22.Mar.20Zeytinburnu Fabrikasında Ustabaşı
Ahmet Emin Yalman27.Mar.20Gazeteci
Ali Çetinkaya27.Mar.20eski Afyon mebusu
Ali Sait Paşa27.Mar.20
Ali Seyyit Bey27.Mar.20aşiret reisi
Celal Nuri İleri27.Mar.20
Ebüzziyazade Velit Paşa27.Mar.20
Enis Avni (Aka Gündüz)27.Mar.20yazar
Hilmi Abdülkadir27.Mar.20
İslam Ali27.Mar.20
Mehmet Eczacıbaşı27.Mar.20Eczacı
Mehmet Muammer İra27.Mar.20İstanbul Polisi Siyasi Kısım Müdürü
Rafet Paşa27.Mar.20
Süleyman Nazif27.Mar.20eski Musul ve Bağdat valisi, yazar
Acenta Mustafa Kırzade20.May.20Tacir
Doktor Abdüsselami Paşa20.May.20Emekli general, eski Yemen komutanı
Mehmet Kamil Bey20.May.20Musullu gazeteci
Hacı Ahmet Bey31.May.20Sivas İttihat ve Terakki Delegesi
Mustafa Reşat Bey31.May.20İstanbul Siyasi Polis Müdürü
Agâh Bey07.Haz.20
Basri Bey07.Haz.20yarbay, Cevat Paşa’nın damadı
Mustafa Abdülhalik Renda07.Haz.20eski Bitlis Valisi
Ali Cenani13.Haz.20eski Halep ve Antep mebusu
Andavallı Mehmet Ağa13.Haz.20
Murat Bey13.Haz.20
Süleyman Faik Paşa13.Haz.20
Yakup Şevki Subaşı13.Haz.209. Ordu Komutanı
Ali Nazmi Bey06.Ağu.20
İlyas Sami Muş19.Ağu.20Muş mebusu
Mehmet Atıf Bey19.Ağu.20
Mehmet Nazım Bey19.Ağu.20
Süleyman Necmi Bey19.Ağu.20
Sefer Bey12.Eyl.20
Burhanettin Hakkı Bey20.Eyl.20
Mehmet Nuri Bey20.Eyl.20
Mehmet Rıfat Bey20.Eyl.20
Cemal Oğuz Bey05.Eki.20
Mehmet Ali Bey05.Eki.20
Ahmet Şükrü Beyeski Maarif Nazırı, mebus
Eşref Sencer KuşçubaşıTeşkilat-ı Mahsusa
İsmail Müştak MayokanYazar, mebus
Kazım BeyAlbay, Enver Paşa’nın kayınbiraderi
Mürsel BaküTümgeneral, mebus
Galatalı Şevki BeyMiralay, Malta’ya sürgüne gönderilinceye kadar Karakol örgütünün başı
Yunus Nadi AbalıoğluGazeteci, Yeni Gün gazetesi sahibi

 

Ekrem Hayri PEKER

Kimya mühendisi, araştırmacı, yazar. Bursa Mustafakemalpaşa’da (1954) doğdu. Anadolu Üniversitesi Kimya Mühendisliği bölümü mezunu. TUBİTAK veri tabanına kayıtlı “Teknoloji tabanlı Başlangıç Firmalarına Özel İş Geliştirme” mentörü, C Grubu iş Güvenliği uzmanı olarak Nano kimyasalların tekstil materyallerine uygulamalar konusunda üniversitelerde konferanslar verdi. Yayınlanmış kitaplarından bazıları: "Kuşçubaşı Hacı Sami Bey", "Özbek Mektupları", "Yeşim Taşı - Ön Türkler ve Türk Tarihinden Kesitler", "Kafkasya'dan Anadolu'ya - Zekeriya Efendi". Belgeseltarih.com kurucu ortağı ve yazarıdır. E-Posta: [email protected]

FACEBOOK - YORUM YAZ

Sosyal Medyada Paylaşın:

BU MAKALELER İLGİNİZİ ÇEKEBİLİR!

  • YENİ
Romanlarda Sosyal ve Kültürel Yaşam

Romanlarda Sosyal ve Kültürel Yaşam

Emel ÖRGÜN, 2 Kasım 2024
“İki Kasım 1943” Karaçay Sürgünü

“İki Kasım 1943” Karaçay Sürgünü

Prof. Dr. Hilmi ÖZDEN, 2 Kasım 2024
Bir Zamanlar Kültürpark

Bir Zamanlar Kültürpark

Haber Merkezi, 2 Kasım 2024
Söğütlülü Destancı Aşık Ali Şahin

Söğütlülü Destancı Aşık Ali Şahin

Haber Merkezi, 2 Kasım 2024
“Cumhuriyet Türküsü”

“Cumhuriyet Türküsü”

Prof. Dr. Hilmi ÖZDEN, 26 Ekim 2024
Kefir’deki Vatan Yahut Kefir’in Kökeni

Kefir’deki Vatan Yahut Kefir’in Kökeni

Prof. Dr. Hilmi ÖZDEN, 26 Ekim 2024
Söylev’in Okunuşunun 97. Yılı

Söylev’in Okunuşunun 97. Yılı

Nevin BALTA, 16 Ekim 2024